The Unforgettable Fire wordt vooral gezien als een interessant album, dat mede door de intrede van producersduo Brian Eno en Daniel Lanois een belangrijke koerswijziging voor de Ieren betekende en de band het eerste zetje richting megasterrenstatus gaf. Maar goed, ik mocht de alom geaccepteerde opinie negeren en de betekenis van The Unforgettable Fire vanuit mijn eigen voorliefde duiden. Het album mag dan behoorlijk onevenwichtig zijn, en dan vooral kant 2 (we hebben het over een plaat uit 1984 die in eerste instantie nog gewoon op vinyl wordt uitgebracht), het is ook een verzameling songs die bol staat van spanning en experimenteerzucht. Dat geldt misschien ook voor Achtung Baby, maar in 1984 was U2 een stuk groener dan vijf jaar later. Op Achtung Baby hoor je een band die experimenteert met invloeden uit de dan opkomende dance, maar je hoort ook ervaren muzikanten die behoorlijk gefocust zijn, weten wat ze willen en niet onbekend zijn met moderne studiotechnieken. Bovendien lijkt de invloed van Eno op die plaat wat betreft composities (niet qua geluid) minder groot. Op Slane Castle, het kasteel bij Dublin waar The Unforgettable Fire grotendeels werd opgenomen, was dat wel anders. Dat had waarschijnlijk ook te maken met dat Eno in eerste instantie helemaal niet geïnteresseerd was om de producerstaak op zich te nemen (tijdens een eerste meeting met de band probeerde Eno de klus aanvankelijk nog op zijn technicus Daniel Lanois af te schuiven). Dus toen de grote Brian Eno alsnog toehapte, lag het voor de hand dat de band zich ook helemaal overgaf aan de (atmosferische) grillen van de voormalige Roxy Music-toetsenist. Op The Unforgettable Fire hoor je een zeer getalenteerde gitaarband, die zoekt naar en tegelijkertijd worstelt met nieuwe muzikale wegen. Of, om het met drummer Larry Mullen Jr te zeggen: drie akkoorden en de waarheid was niet meer genoeg. Dus verdwenen de robuuste drumpartijen en furieuze gitaarpartijen van de derde U2-plaat War uit beeld en werd gekozen voor een minder vastomlijnde manier van schrijven en opnemen én voor de sfeervolle soundscapes van Eno. En juist daarin schuilt de schoonheid van The Unforgettable Fire. De worsteling om daar te komen waar je als artiest nog nooit bent geweest, de spanning die dat tussen betrokkenen oproept, de durf om de muziek niet een geijkt en beproefd rock & rollschema op te leggen, je hoort het allemaal terug in de tien stukken op The Unforgettable Fire. De door Anton Corbijn geschoten hoesfoto (een idee overgenomen uit een Ierse kastelengids) sluit goed aan bij de sfeer van de plaat. De dreigende lucht, de diepe schaduwen en de ruïne waarvoor de band poseert, het is de muziek vastgelegd in beeld. Volgens The Edge werd juist voor dat kasteel (om een wijdverbreid misverstand uit de weg te ruimen: het is niet Slane Castle) en dat beeld gekozen omdat het goed aansloot bij waar U2 op dat moment stond en bij de thema’s waarmee de band destijds bezig was. Verval, geschiedenis, de Ierse roots, het begin en het einde, het kasteel en de prachtige foto van Corbijn hadden dat allemaal in zich. De thematiek van de plaat zelf draaide grotendeels om het flirten met de dood, zei Bono later. De albumtitel verwees naar een tentoonstelling met dezelfde naam, waarvoor overlevenden van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki tekeningen en schilderijen hadden gemaakt als onderdeel van hun therapie om de verschrikkingen te verwerken. Die loutering, gecombineerd met de afschuwelijke beelden en de dreigende kernoorlog die in 1984 de waan van de dag beheersten, waren niet meer uit Bono’s hoofd te krijgen en resulteerden onder meer in het titelnummer, dat verwijst naar het brandbommenoffensief dat Tokio aan het eind van de Tweede Wereldoorlog deels verwoestte. De dood komt ook terug op persoonlijk niveau. Bad, een van de prijsnummers van The Unforgettable Fire, handelt over de tragische heroïnedood van een jeugdvriend van Bono. Maar zoals altijd bij U2 is er ook hoop. ‘Across the fields of mourning to a light that’s in the distance,’ zingt Bono in het nog altijd geweldig klinkende openingsnummer A Sort Of Homecoming. En het duistere instrumentaaltje 4th Of July refereert niet naar de Amerikaanse feestdag, maar naar het eerste kind (dochter Hollie van The Edge) dat tijdens de opnames van The Unforgettable Fire in de U2-familie wordt geboren. Het is tevens een goed voorbeeld van de grote invloed van de producer die het liefst het moment vastlegt en niet geïnteresseerd is in het perfectioneren van ruw materiaal. 4th Of July ontstaat uit een jam tussen bassist Adam Clayton en The Edge, die stiekem door Eno wordt opgenomen. En zo zijn er nog wel een paar voorbeelden van zijn verregaande bemoeienis. Als de band een ruwe versie van Bad opneemt met het idee een en ander later nog te perfectioneren, steekt Eno er een stokje voor. Zo is het goed, zegt hij, tot grote frustratie van Bono, die zich vooral stoort aan sommige tekstregels die voor verbetering vatbaar zijn. Het beste voorbeeld van Eno’s directe invloed is het experimentele Elvis Presley And America, dat samen met slaapliedje MLK de plaat afsluit. Op een ochtend besluit Eno A Sort Of Homecoming langzaam af te spelen, een trucje dat in mindere mate ook op het aanvankelijk sneller gespeelde Pride wordt toegepast. Hij laat Bono een minuut of negen improviseren, waarna de song wordt ingekort en de basistrack klaar is om ingekleurd te worden. Niet dus. Het is af, aldus Eno. Bono noemde de song later ‘de best verprutste song ooit.’ En toch, verprutst of niet, zelfs dat nummer bezit een zeldzame schoonheid. Het is de puurheid die zonder poespas wordt geopenbaard en de zoektocht van een buitengewone band in klank vertaald. Die bijna naakte manier van werken maakt The Unforgettable Fire zo bijzonder, zonder geweldige liedjes als Pride, The Unforgettable Fire of Promenade (misschien wel het mooiste sfeerliedje dat U2 ooit op band zette) te kort te willen doen. Nu met het vertrouwde bonusmateriaal (b-kantjes, remixen) dus allemaal terug te vinden op deze geremasterde jubileumuitgave. Voor de fans bevat die luxe uitgave in ieder geval één reden om tot aanschaf over te gaan: het nummer Disappearing Act, afkomstig van de The Unforgettable Fire-sessies, dat pas deze zomer door de band werd afgemaakt. Het resultaat mag er zijn, maar of Eno er blij mee is? RAYMOND ROTTEVEEL