In de maand juni stond de cultuur in Amsterdam in het teken van het Holland Festival, met veel theater-, dans- en multimediaproducties. Maar ook was er muziek. Vooral de wat meer experimentelere soort, met optredens van onder meer Laurie Anderson, Sigur Rós en CocoRosie.

Openingsfoto David Hup (CocoRosie)

Verantwoordelijk voor het merendeel van de uitnodigde muzikanten was Anohni. Tot een aantal jaren terug maakte zij muziek onder de naam Anthony and the Johnsons. Begin juli verschijnt haar nieuwe album My Back Was A Bridge For You To Cross. Wie had gehoopt dat ze zou optreden had echter pech. Ze was in de hoofdstad, maar liet zich niet zien en deed geen interviews. Mede dankzij haar keuzes stonden er vooral oudere, muzikaal gerijpte artiesten op het podium, die in het verleden al meerdere malen in ons land optraden. Muzikanten met een reputatie. De productie met Blixa Bargeld (Einstürzende Neubauten) werd om gezondheidsredenen afgelast. Helaas geen nieuwe en jonge acts, maar daar zijn andere festivals blijkbaar voor.

Laurie Anderson, oh supervrouw

Foto David Hup

De 76-jarige multimedia-artiest Laurie Anderson komt al sinds de jaren zeventig regelmatig naar Nederland. In het statige Carré gaf ze een indrukwekkend show. Ze was bij tijd en wijlen grappig en verwees regelmatig naar en noemde vaak andere artiesten als Philip Glass, Joseph Beuys, Yoko Ono of John Cage. Indrukwekkend was haar stemmige ode aan haar overleden man: Lou Reed. Met de tekst ‘Thought I Was Someone Else’ (uit Perfect Day) groot geprojecteerd en de stem van Lou Reed zelf luid en duidelijk.

Ze speelde materiaal uit haar meer dan veertig jaar durende carrière. Zoals het reggae-achtige It’s Not The Bullet That Kills You, It’s The Hole uit 1977, opgedragen aan de in 2015 overleden kunstenaar Chris Burden. Ook O Superman uit 1980, waarmee ze in Nederland zelfs de Top 40 haalde. Uit 2010 kwam de rocksong Only An Expert (op het origineel speelt Lou Reed gitaar) waarbij Laurie met haar woord- en tekstspel kon excelleren. De verdiende toegift was een beetje een anti-climax. Laurie lukte het om heel Carré tai chi-oefeningen te laten doen.

Sigur Rós op de klassieke tour

Foto Yannick van de Graaf

Het komende album van de IJslandse groep Sigur Ros, Átta ( acht in het IJslands), is opgenomen met The London Contemporary Orchestra. Dit omvangrijke orkest was samen met de drie bandleden neergestreken in het Amsterdamse Concertgebouw. Het orkest nam het hele podium in beslag. De drie IJslanders zaten opgepropt tussen de violensectie links en de cellosectie rechts, tegenover de dirigent. Hier stonden een paar toetseninstrumenten, waaronder een Steinway-vleugel en klein harmonium. Het concert opende met Blóðberg van Átta. Deze track die stil en rustig begint zette de toon voor een set van zeventien verstilde nummers, waarvan er slechts vier van het nieuwe album kwamen.

Zanger Jónsi was met zijn ijle hoge stem in topvorm. Hij bespeelde tevens veelvuldig zijn gitaar met een strijkstok. De band en orkest gaven waar voor de duurbetaalde tickets. De volle zaal luisterde ademloos en devoot. De muziek was bij vlagen zwaar en in mineur en had meer met klassiek dan met pop te maken. De Steinway maakt overuren, vooral in nummers als Vaka en Samskeytl. Na meer dan twee uur klassiek getinte verstilde muziek werd in het laatste nummer het tempo wat opgevoerd. Er was ritme te horen en de slagwerksectie kwam tot leven. Ook de dirigent begon zelfs te swingen. Helaas liepen de bandleden hierna van het podium en mocht het orkest het slotakkoord verzorgen.

Anohni en Amsterdam-Zuid

In de jaren 70 woonde Anohni als kind een tijd in de Gerrit van der Veenstraat in Amsterdam-Zuid. Pas veel later vernam zij dat in de school tegenover waar zij woonde, de Sicherheitsdienst (SD) van de Nazi’s gevestigd was. Van hieruit zijn veel joden op transport gezet. Op initiatief van Anohni organiseerde het Holland Festival een middag tegenover het oude SD-gebouw om de gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog te gedenken.

In het kleine parkje was een podium gebouwd voor het Radio Filharmonisch Orkest. De sfeer was erg gemoedelijk met vooral, oude en jonge, buurtgenoten, die her en der stonden of zaten. De middag werd geopend door (NOS)journalist Marga van Praag, die een indringende getuigenis gaf over haar moeder die op deze plek ontsnapte aan het transport naar een vernietigingskamp. Vervolgens vertelde een geschiedenisleraar hoe tegenwoordig de kinderen aan de Gerrit van der Veenschool omgaan met de erfenis van WOII.

Als muziek had Anohni gekozen voor een deel van de lange The Desintegration Loops van de experimentele componist William Basinski. Het stuk was niet zo dramatisch en indringend als bijvoorbeeld de Derde Synmfonie van Górecki. Een ‘window for the memories’ noemde Anohni het in haar, opgenomen, aankondiging. Het was geen makkelijk stuk. De opening klonk zwaar en soms schuurden de ijle vioolpartijen zelfs. Af en toe klonk het stroef, waarbij ik in het midden laat of dat kwam door de compositie of door het niet ingespeelde orkest. Net toen de muziek minimaler werd en een beetje leek vast te lopen in niet functionele herhalingen, stopte het orkest na een klein half uur. De paar honderd mensen reageerden ingetogen. 

Coral, indrukwekkende koraalriffen

Foto David Hannan

Coral: Rekindling Venus is een documentaire uit 2012, van de vooruitstrevende filmmaker Lynette Wallworth. De door Anohni uitgekozen 360 graden-film draaide in het Planetarium van Artis. Als toeschouwer zat je daardoor als het ware midden in de zee. De 45 minuten durende film laat in gedetailleerde beelden de schoonheid van koraalriffen zien. Voorafgaand bracht Eddy de Clercq (dj) een door hem geschreven gedicht over het koraalrif ten gehore en las hij een recent, verontrustend weerbericht voor over de snelle opwarming van de zee rond Engeland. De toon leek gezet.

De film liet echter alleen de schoonheid van zee en koraalrif zien, van de walvis tot de kleinste amoebes. Nergens een prekerige voice-over of waarschuwende boodschap. Het waren louter de onderwater beelden die ons moesten overtuigen van de schoonheid. Soms waren die zelfs zo abstract of figuratief dat je het gevoel van werkelijkheid verloor. De muziek was mede sfeerbepalend. De meeste kwam van de hedendaagse (klassiek) componist Max Richter en liep uiteen van klassiek aandoende pianomuziek, Philip Glass-achtige minimal tot minmal Electronics. Onder de aftiteling was de stem van Anohni te horen, in het nummer Rise (uit 2012), nog opgenomen als Anthony and the Johnsons.

Call For The Company, verrassingen en experiment

Foto Ada Nieuwendijk

Call For The Company was de avond van de Amerikaans-inheemse componist Raven Chacon en het gezelschap The Monochrome Project van de Nederlander Marco Blaauw. De avond begon buiten het Muziekgebouw met een aantal composities voor pistolen en geweren. De bedoeling hiervan was goed. De uitvoering liep wat stroef omdat er telkens wapens weigerden. Door de langdurigheid begon deze vertoning lachwekkende vormen aan te nemen.

Binnen in de Grote Zaal ontrolde zich vervolgens een Britain’s Got Talent-achtig gebeuren, waarbij telkens een andere muzikant zijn ding deed. Een vrije trompetcompositie, vioolspelen met een takkenbosje, een aantal schurende saxsolo’s etc. Dit onderdeel duurde te lang en het grote, lege podium gaf te veel afstand tot het publiek. Na twee uur en een korte pauze en revancheerde het gezelschap zich met het indrukwekkende Call For The Company een compositie voor acht trompetten in de grote hal van het Muziekgebouw. De trompettisten stonden op de balkons van de vier verdiepingen hoge hal, waardoor ze de akoestiek maximaal konden benutten. Het half uur durende stuk zat vol met onverwachte wendingen, solo’s, drone-achtige en bijna atonale passages. Een verassende en spannende afsluiting van een (te) lange avond.

Meredith Monk steelt de show

Foto Ada Nieuwendijk

De tachtigjarige Meredith Monk is een fenomeen. Ze experimenteert al zo’n zestig jaar met het gebruik van de stem als instrument. Niet op de manier van bijvoorbeeld Diamanda Gallas maar veel ingetogener. Later legde ze zich ook toe op componeren, regisseren en op choreografie. In de gigantische Gashouder in het Westerpark zorgde ze met haar gezelschap van achttien muzikanten en zestien koor- en dansleden voor een fantastische ambiance.

Alles speelde zich af in en rond een grote cirkel, de arena. Het 18-koppige orkest stond in twee delen hier rond omheen. De belangrijkste koorleden en tegelijk dansers, waren in het wit gekleed en opereerden binnen de cirkel. Een achttal zwartgeklede dansers zat aan de rand te wachten tot ze halverwege ook een rol kregen. Tussen de volle tribunes ontrolde zich in de arena de ene na de andere choreografie met telkens nieuwe soorten zangpartijen. Veel stukken waren puur a capella met soms begeleiding in dezelfde toonsoort, andere werden ingeleid door het uitstekend orkest met een harpiste in de hoofdrol.

Gezongen werd er meestal in klanken als ‘nananana’ of ‘ahahah’, soms alleen geneurie, maar ook klonk af en toe de samenzang bijna Gregoriaans. Dat alles vergezeld van een ingetogen soort van dansen met balletachtige kenmerken. Stilte en rust vormden een belangrijke component van het geheel. Het was een slow spektakel dat zich in alle sereniteit afspeelde met muziek die naast klassieke vooral minmal kenmerken had. De kleinste van de witgeklede dansers en zangers was de tachtig (!) jarige Meredith Monk zelf. Vanaf de tribune zag ze er met haar vlechten en kleine gestalte, uit als een meisje. Haar stem klonk nog als een klok, dat was te horen in de vele solo’s die ze deed. Een memorabele performance.

CocoRosie, zussen veroveren Muziekgebouw

Op aanraden van Anohni stond het duo CocoRosie in het Amsterdamse Muziekgebouw. De beide zussen Casady werden begeleid door een niet alledaagse setting van uitstekende muzikanten: een strijkkwartet, een saxofonist/klarinettist en twee mannen voor de electronica, waaronder hun vaste human beatbox Tez. Na een stemmig intro van de strijkers kwamen de zussen op in stijlvolle en opzichtige creaties. Sierra geheel in het wit, in een soort bruidsjurk en Bianca in het zwart met als topje alleen een ingewikkelde kralenketting.

De rolverdeling was als vanouds: Sierra in haar bruisjapon zong en gedroeg zich als een soort operazangeres en Bianca die er in korte broek uitzag als een b-boy, deed de vocals op een rap-achtige manier. En wat waren de zussen goed in vorm en wat hadden ze er een plezier in! De ongeveer vijftien nummers kwamen uit heel hun twintig jaar oude oeuvre. Zoals Bear Hides And Buffalo (2005) dat opende met het geluid van een speelgoed motorfiets. Ook de Steinway-piano werd veelvuldig gebruikt.

Dat is zo’n beetje een handelsmerk van CocoRosie; een nummer heel intiem en rustig laten beginnen met een piano intro en heel uitbundige laten eindigen met een pompende bas van human beatbox Tez. Zoals bij Beautiful Boys, ooit voor het album Noah’s Ark opgenomen samen Anohni (toen Antony). In het laatste nummer kon iedereen zich uitleven. Het was uptempo, de strijkers gingen onstuimig te keer en Bianca en Sierra zongen over de natuur en de aarde: ‘we make bombs’, ‘we sell drugs’ en ‘we poison’ waren enkele kreten. Het publiek was wild enthousiast en misschien te geïmponeerd door de statische zaal dat ze niet om een toegift vroegen. Dat zou in Paradiso wel gebeurd zijn.

Gezien: 1 juni t/m 1 juli op diverse locaties in Amsterdam.

Zomeractie!

Speciale zomeractie! Als je nu een jaar­abonnement op OOR neemt betaal je geen 66,95 maar slechts 50 euro. En je maakt tevens kans op een originele Epiphone ES-335 gitaar! Meld je hier aan.