Rondom de Johan Cruijff ArenA is het windstil en zengend. De Beyhive – always buzzing – is klaar voor een Summer Renaissance; een tunnel van escapisme en zelfontdekking, gemaakt voor de zwoelste temperaturen en geworteld in de kunst van de meest onderdrukte zwarte gemeenschappen. Ruim veertig jaar na het ontstaan house- en ball-cultuur vindt Beyoncé er haar inspiratie tot complete bevrijding en zelfexpressie. Met dreunende kickdrums, krachtige ballades en visueel spektakel.

Pride Month is amper voor de helft voorbij, maar rondom de ArenA is nog nauwelijks een regenboogvlag te bespeuren – althans, voordat de Beyoncé-fans arriveren. Bedrijven hebben hun kleurrijke Pride-logo’s mid juni haast al ingewisseld voor de reguliere gang van zaken. Beyoncé besloot de connectie met pride duurzamer en eigen te maken: Queen B koos met haar laatste plaat Renaissance – al bijna één jaar oud – voor een ode aan haar LGBTQ+-fans en legde daardoor een sterkere connectie met dit aanzienlijke deel van haar achterban.

Met knipogen naar legendes uit de vogue-scene, samples en featurings van gay-iconen als Donna Summer en Grace Jones, en veelvuldig gebruik van Chicago house en disco, duikt Renaissance volledig in de muzikale mijlstenen van het queer-bestaan. Maar geen rainbowwashing bij Beyoncé Knowles vanavond. Want zoals de Shirley Bassey van deze generatie(s) zelf zingt: well, I care. Met respect, ruimte en liefde voor genres die ze meester heeft gemaakt én voor de gemeenschappen die vochten tegen onderdrukking, is deze Summer Renaissance een avond voor de queers. 

We trappen de avond af met twintig minuten Zwoel Zengend Zomerverlangen: ballads van eerdere solo-albums (Dangerously In Love, I Care), een bonustrack van B’Day (Flaws and All) en een Tina Turner-ode (River Deep, Mountain High) leggen meteen een band met het publiek. Gehuld in een creatie van de onberispelijke Iris van Herpen, bedankt Beyoncé haar Nederlandse fans voor alle loyaliteit door de jaren heen. Ze ziet bordjes, spreekt de voorvakken meermaals aan en laat meteen zien voor welk onvervangbaar stemgeluid en welke muzikale kwaliteit we gekomen zijn. 

Zo zacht, kwetsbaar en soulvol als het eerste blok was, wordt in het tweede boeket de slay-machine aangezwengeld en een vat vol visueel spekakel geopend: vanaf het moment dat er Welcome To The Renaissance op de schermen te lezen is, knalt er een oorverdovende, bijna constante housekick (hoe doe je dit in hemelsnaam zonder oordoppen?!) door de ArenA. Precies dán transformeert Beyoncé in that girl en is het visuele spektakel compleet met mechanische outfits, gewaden die verkleuren onder bluelights en robotarmen die waaiers en lijsten rondzwieren.

Cozy is het vroege hoogtepunt, de track van Renaissance die met alle vogue chants de meest directe kennismaking is met de cultuur die Beyoncé vanavond voornamelijk eert. Muzikaal komt Beyoncé zowel nieuwe fans als die-hards tegemoet: hoe mooi is het om in plaats van bepaalde hits volledig te schrappen, ze thematisch in nieuwer werk te rijgen? Zo sluit het bedmoment van Alien Superstar naadloos aan op de tekst van Sweet Dreams: hier heeft een art director (Beyoncé zelf, waarschijnlijk) puik werk geleverd.

Later horen we diezelfde uitstekende referentiekennis ook met werk van anderen voorbijkomen: Just Wanna Rock van Lil Uzi Vert past perfect in het hitdrieluik Formation, Diva en Run The World (Girls). Rond het moment dat de vuisten van Bey en haar dansers omhoog gaan voor Black Pride, horen we niet alleen toepasselijke hits als Black Parade, maar ook een stuk van Kendrick Lamars protesttrack Alright. Dit muzikale feest van herkenning getuigt niet alleen van uitstekende creatieve visie, maar ook van voeling met de verschillende demografieken uit die enorme fanbase en – bovenal – de tijdgeest.

Want dat escapisme, die viering en die verbondenheid die vanavond zo centraal staan, waren er nooit geweest als Marsha P. Johnson, Crystal LaBeija en al die andere proto-activisten zich niet hadden uitgesproken. Meermaals zien we de grondleggers van ball culture en hedendaagse zwarte queer-iconen als Honey Dijon voorbijkomen op de schermen, naast speciaal voor deze show gefilmde beelden van block parties, kinderen die op straat spelen en groepen dansers die op betonnen skateparken bij elkaar komen. Van deze show druipt bewustzijn; van intersectionaliteit, van de fragiliteit van vrijheid, van het belang van overdracht van waarden. 

Want na het fonkelende discoblok, de no prisoners hiphop-medley, de gospel- en boogie-estafette (met daarin monsterhits Love On Top en Crazy In Love), is er helaas nog altijd die boze buitenwereld. De privacyschending, de totalitaire regimes, de verdraaide, versplinterde, subjectieve nieuwsgeving. Dit ontspringt uit het maffe eindblok Mind Control. Vanachter een journaaldesk door Beyoncé (in een bijenpak!) en haar hive aan dansers. Vlak ervoor op het reuzescherm: ‘Whoever controls the media, controls the mind.’ Was getekend, Jim Morrison. Had ook Jay-Z kunnen zijn, want die heeft een beetje een handje van semi-diepgaande popsterrentakes spuwen. Totaal uit de toon, maar daardoor juist opvallend.

Wie het opvat als een duw in de goede richting van the mother of renaissance, snapt ook wel waarom er vervolgens in complete vrijheid wordt afgesloten met een vogue ball op de gigantische runway van Queen B, met alle ruimte voor haar dansers in verschillende categorieën, met ijzerstere performances en vieringen van alle lichaamstypen, kledingsstijlen en gender-expressies. 

Als vanuit het publiek bordjes met het cijfer 10 omhoog gaan, voelt de ArenA ineens als een warm, intiem bal voor 200 mensen. En zo flikken Beyoncé en haar team het weer, op een hele andere manier dan haar laatste solo-passage in Nederland in 2016. Nu niet met haar eigen familiair leed, maar een ode aan vrijheid en gemeenschapsvorming. De vrouw die het grote muzikale gebaar zowat in pacht heeft, maakt in de ArenA het grootse toch weer zó intiem. Opdat jonge kinderen, de zoenende gay-stellen en  trans cuties de ArenA vrijer verlaten dan ze ‘m betraden, en zichzelf ook buiten deze muren zo grenzeloos kunnen en mogen blijven uitdrukken. Shantay, you stay!

Gezien: 17 juni in Johan Cruijff ArenA, Amsterdam