Kraftwerk toert in de 21^e eeuw volgens een beproefd recept, dat enkele jaren geleden z’n ultieme vorm vond in de The Catalog 12345678-concertreeks. Reguliere best-of concerten als anderhalf jaar geleden in het Eindhovense Evoluon worden een paar keer per jaar afgewisseld met een residentie op een bijzondere locatie, waar alle acht de succesplaten avond na avond worden gespeeld, van Autobahn uit 1974 tot Tour De France Soundtracks uit 2003. Hoofdrolspelers zijn de mobiele Kling Klang studio, bestaande uit vier katheders vol apparatuur met daarachter Hütter, Henning Schmitz, Fritz Hilpert en Falk Grieffenhagen als operators, plus de enorme backdrop waarop een spervuur aan visuals op het publiek wordt afgevuurd, allemaal in 3D.

Wie eerdere Catalog-series in Londen, Düsseldorf, Berlijn, Parijs, Tokyo, New York of Los Angeles gevolgd heeft, weet dat Paradiso als popzaal een buitenbeentje is tussen de musea en andere culturele instellingen waar de band normaal z’n intrek neemt. En: het balkon loopt er tot boven het podium. Kraftwerk houdt bepaald niet van pottenkijkers en contrasteert z’n doorgaans simpele en overduidelijke beeldspraak in muziek en visuals met een waas van mystiek rond de achtergronden. Niet alleen een van de meest invloedrijke muzikale acts ooit, maar zeker ook de meest enigmatische. Vanuit de zaal zie je doorgaans de handen van de vier mannen niet eens, laat staan welke knoppen, toetsen en andere technische snufjes ze zoal beroeren. Hütter zingt, de voeten zijn stevig in de weer met pedalen en verder leidt het grote scherm alle aandacht van de performance af. Maar wie doet nou wat? Zelfs de grootste fans kunnen er alleen maar naar gissen.

Met dit buitenkansje in het achterhoofd nestelen we ons op het linkerbalkon, schuin boven Ralf Hütter, zo ver als we van de security mogen blijven staan. De zijkanten pal aan het podium zijn met doeken en linten afgezet en een beveiligingsmedewerker maant iedereen die te ver doorloopt om de trap te nemen of om te keren. Het verbaast ons niets: Kraftwerk is in ze house en controle is het toverwoord. Terwijl het grote podiumdoek met bewegende afbeelding van vier gepixelde gestaltes de zaal nog scheidt van de fabriek, is door een kier tussen afzetting en doek precies te zien hoe al vijf minuten voor aanvang vier in futuristische pakken gestoken figuren het toneel opwandelen en zich nestelen achter hun workstations. Links, achter een keyboard dat bijna het hele omhulsel in beslag neemt, de grote baas: Ralf Hütter. Hij wrijft eens in z’n handen, haalt vluchtig een vinger langs de neus, veegt die schalks af aan z’n flitsende pak en knikt opzij, naar Schmitz, Hilpert en Grieffenhagen. Kraftwerk staat klaar. De lichten gaan uit.

Als een kind in een snoepwinkel kijken we ons de ogen uit, terwijl de vier figuren draaiend, tappend en swipend hun tweede succesplaat Radio-Activity aan elkaar knutselen. Hütter heeft dus vooral toetsen voor z’n neus, hij zingt zowel de schone als de vocoderstemmen en pakt ondertussen het basis akkoordenwerk. Schmitz staat achter een kleiner keyboard, waar hij onder meer de signatuurlijn van Radio-Activity op aanslaat, en een veelheid aan schuiven, schermen en knopjes. We betrappen hem gedurende de avond op de nodige baspartijen en andere toonaangevende accenten om de hoofdlijn van Hütter heen. Hilpert heeft niet eens een keyboard maar wel allerlei panelen en touchscreens om partijen en effecten te triggeren. Een draai aan een van die knoppen betekent meestal een verandering in de beats en ritmes. En op rechts bedient Grieffenhagen de 3D-backdrop, die hij zelf op twee kleine panelen voor zich ziet. Het is nooit een groot geheim geweest dat Kraftwerk sommige dingen echt live speelt en andere partijen simpelweg oproept, maar er wordt harder gewerkt dan je vanuit de zaal zou denken en het is fascinerend – en voelt zelfs ietwat voyeuristisch – om dit vlijtige tafereel van een paar meter afstand gade te slaan. Een kijkje in de keuken van Kling Klang.

Ondertussen biedt de volle zaal een ronduit kolderieke, doch respectvolle aanblik: vijftienhonderd 3D brilletjes staren vol ongeloof en vooral plezier naar het grote scherm en de mannetjes eronder. De beide zaalbars zijn dicht, de aandacht is vol bij het schouwspel en in de rustige stukken van Radio-Activity kan je een speld horen vallen. Pas als Airwaves in de versnelling gaat beseffen we hoe glashelder en toch ook hard het zaalgeluid is: de vloer trilt, beeld en geluid belanden recht tussen de ogen. Ohm Sweet Ohm sluit na een minuut of veertig het Radio-Activity gedeelte af. Tijd voor de hits – in feite een toegift van anderhalf uur, te beginnen met Autobahn. In principe worden, welke plaat er ook op het programma staat, alle singles en prijsnummers gewoon gespeeld. Het gros van Computerworld, een flinke hap The Man Machine, het uitgesponnen Trans-Europe Express, een paar dingen van Tour De France en als vast sluitstuk het driewerf Boing Boom Tschak/Technopop/Musique Non Stop van Electric Café. Het aardige aan deze Radio-Activity avond is wel dat de meeste nummers van die plaat de overige avonden niet gespeeld worden, net als Autobahn een dag eerder en het hierop volgende TEE is alleen de titeltrack een vaste waarde.

Een paar opvallendheden op deze overvolle avond actieve muziekgeschiedenis. Allereerst zijn de robots weer terug van weggeweest. Tussen hoofdset en slot gaat het doek neer, worden de vier bewegende poppen in alle haast neergezet en klinkt de The Mix-versie van The Robots door de zaal, die daar een daverend gejuich tegenover zet. Ook zo’n hard applaus tijdens Spacelab: in Eindhoven verraste de band ons al met een 3D Evoluon die door de zaal vloog, ditmaal zoomt de camera vanuit het ruimtestation weer in op Nederland, scheert opnieuw het Evoluon langs het scherm, en landt deze keurig naast een speciaal ontworpen 3D-weergave van Paradiso. Zonder er al te veel woorden aan vuil te maken spreekt Kraftwerk – het teruggetrokken en onpeilbare instituut – zo toch z’n dank en waardering uit aan het Nederlandse publiek, en de plaatselijke poptempel in het bijzonder. Kraftwerk en sympathiek – ja, dat gaat dus samen. Als Hütter tot slot de laatste noot computerjazz van Musique Non Stop heeft ingeblikt, volgt nog een accentloos ‘Goedenacht. Tot morgen.’ It’s funny because it’s true: veel van de aanwezigen zullen hier de volgende avond gewoon weer staan. En de avond erop, en dat zo nog door tot aanstaande vrijdag.

Kan je nostalgisch zijn naar de toekomst? Wel zoals die er in het Europa van de jaren zeventig en tachtig uitzag. Een Europa vol grenzen, waar je doorheen reisde per snelweg, exprestrein of, vooruit, de racefiets. En dat in een tijd waarin kernenergie, computerwerelden en technische popmuziek nog abstracte begrippen waren. Kraftwerk zette hun toekomstbeeld om in muziek, zag de tijd hen voorbijstreven en hun ideeën stuk voor stuk waarheid worden. Het vizier ging rond de eeuwwisseling 180 graden om; juist door de mensen het eigen verleden te laten zien kon Kraftwerk z’n bestaansrecht veilig stellen. En nu vormt het achttal platen, uitgevoerd in het Amsterdam van 2015, een totaalkunstwerk op de definitie van tijdloosheid. In een zinnenprikkelende voorstelling wisselen Sehnsucht en actualiteit elkaar af – de boodschappen van toen staan namelijk in huidige context nog steeds overeind. Net als de vier mannen zelf, de menselijke tijdmachine die maar tot acht hoeft te tellen om de hele wereld te bellen. Tot morgen, zei Hütter. Hij heeft gelijk; er komt altijd een morgen en ook al is het toekomstmuziek, bij Kraftwerk ligt het in goede handen.

Door Willem Bemboom / Foto: Peter Boettcher (gemaakt bij eerder concert)

Gezien: 17 januari 2015, Paradiso, Amsterdam