In de psychiatrie en gehandicaptenzorg bestaan woongroepen waar mensen wonen die regelmatig probleemgedrag, zoals verbale en fysieke agressie, tonen. Hoewel onderzoek uitwijst dat je dit beter niet kunt doen, wordt dit probleemgedrag doorgaans beheersmatig aangepakt: mensen worden geïsoleerd, er worden zorgsloten op hun slaapkamerdeur gemonteerd, grenslijnen op vloeren getekend en bij de eerste de beste schijnbeweging gaat de persoon direct naar de grond. Wat er zou gebeuren als je Pietje gewoon mee zou laten eten met zijn groepsgenoten, is doorgaans een raadsel. Uit naam van de veiligheid wordt immers geen enkel risico meer genomen.

Fotografie Dimitri Hakke

Ik moet hier vanavond aan denken in een uitpuilende Arena, kort nadat ik een klein meisje van een jaar of zes op de schouders van haar moeder heb getild. Dat kleine meisje ziet vanaf die schouders hoe haar grote held, de superster Taylor Swift, een zwarte bolhoed op het hoofd van een ander meisje van een jaar of zes zet. Ze doet dit in het slot van 22, het feestnummer afkomstig van haar eerste echte popplaat Red. Swift doet dit elke avond.

Steeds zet ze aan het einde van dit liedje diezelfde bolhoed op het hoofd van een vooraf geselecteerde, jonge fan. Dag in, dag uit is dit te zien vanuit dezelfde camerahoek op een van de grote videoschermen boven het podium. En ook het moment dat Swift bij de jonge fan wegloopt en door haar dansers uit haar t-shirt wordt geholpen, zodat het kleurige glitterpakje eronder zichtbaar wordt, herhaalt zich steeds weer.

Het enige verschil tussen de show in Amsterdam van vanavond en pakweg Dublin een week of wat eerder: de jonge fan is niet precies dezelfde jonge fan en op het shirt dat Swift draagt, staat heel soms een andere Red-songtekst dan de avond ervoor. Net als de sociaal werkers op de pittige woongroepen, neemt Swift geen risico’s. Ze laat niets aan het toeval over.

Al bijna anderhalf jaar toert ze de wereld rond met een show die iedere avond voor negentig procent hetzelfde verloopt als de avond ervoor. Ieder moment is eindeloos gerepeteerd en alles is perfect in scène gezet. Iedere toeschouwer ziet een show die net als het gratis lampje aan zijn pols vooraf is ingesteld om iets moois te garanderen.

Dat spektakel zelf is ook echt schitterend en sprankelend. Maar door de beheersmatige enscenering, waarin ook talloze momenten zitten waarin Swift oprechtheid faket middels ingestudeerde praatjes en beweginkjes, komt het er eigenlijk op neer dat je met zo’n zestigduizend man naar een bioscoopfilm van een optreden staat te kijken.

Zag je die film al eerder – bijvoorbeeld bij Pathé of op Disney+, waar een concertregistratie te streamen is – dan kun je hele stukken van de film skippen zonder ook maar iets te missen. En dat gebeurt vanavond dan ook, want er gaan tientallen mensen naar het toilet tijdens All Too Well, zodat ze de lavendelkleurige glitterbaljurk die Taylor tijdens het daaropvolgende Enchanted zal gaan dragen niet zullen missen.

Over de concertregistratie van The Eras Tour schreef OOR al eerder, dus het is zinloos om nogmaals uitgebreid te verwoorden wat Swift op het podium doet. Een korte samenvatting: tijdens The Eras Tour treedt Taylor Swift ruim drie uur op. In blokken compleet met een eigen huisstijl (outfit, stage, attitude), brengt ze liedjes uit al haar artistieke periodes. Iedere song wordt strak gespeeld, goed gezongen (hoewel niet altijd helemaal live) en kent een eigen theatrale act eromheen.

Tijdens Betty van Folklore staat er een blokhutje op de bühne waarin Swift wordt omringd door vrienden, tijdens Look What You Made Me Do van Reputation manipuleert ze glazen kasten waarin haar dansers opgesloten zitten en om de late nights-vibe van de liedjes van Midnights uit te stralen, hijst Swift zich in ultra marineblauwe lingerie. Welk blokje het beste is, is afhankelijk van welke Taylor jouw favoriet is. Met The Eras Tour maakt Swift twee duidelijk statements: ten eerste dat zij – net als de grote singer-songwriters voor haar – van alle muzikale markten thuis is. Ten tweede dat ze de allergrootste ooit is.

Een nieuwe toevoeging aan de show ten opzichte van de concertregistratie is het materiaal van recente plaat The Tortured Poets Department. Dit blokje pakt net als het album wisselvallig uit. But Daddy I Love Him is ook live hét hoogtepunt dankzij de meeslepende The National-drums en een klassieke heart-on-sleeve Swift-songtekst. Het een-tweetje tussen Fortnight en Down Bad mist showelementen om de saaie muziek op te leuken. Het op plaat juist wat gezapige I Can Do It With A Broken Heart en The Smallest Man Who Ever Lived pakken daarentegen heel goed uit dankzij het theater eromheen.

Tijdens het venijnige slot van het laatstgenoemde nummer stampt er een heuse drumfanfare achter Swift aan, die extra klappen toevoegt aan de al niet malse dreunen die zij in de song uitdeelt aan ex Matty Healy. ‘In plain sight you hid, but you are what you did. And I’ll never forgive the smallest man who ever lived’, klinkt uit de kelen van tienduizenden fans, die de 1975-zanger mogelijk hadden vermoord, zou hij vanavond de Arena zijn binnengestapt.

Die fans, de Swifties, maken deze show van hun koningin overigens tot een evenement dat de moeite van het bezoeken écht waard is. Overal waar je kijkt, zie je veelal jonge mensen die hun geluk vanavond niet op kunnen. Vreemdelingen huilen en lachen met elkaar, er worden vriendschapsbandjes uitgewisseld en wanneer een tiener spontaan aanbiedt om een foto van mijn vrouw en mij te maken, zie ik later in de filmrol dat ze er niet drie, maar vijfentwintig heeft gemaakt, om te garanderen dat onze herinnering goed is vastgelegd.

Op de tribunes doet iemand een aanzoek (ze zei ja!), kleuterprinsesjes in glitterjurkjes dansen op schouders van vaders met ‘I’m a Swiftie-dad’ op hun borst en het gejuich en applaus zijn bij vlagen ver buiten de Bijlmer-Arena-omgeving – waar de ongelukkigen die geen vijftienhonderd euro mochten neertellen voor een tweedehands ticket op picknickkleedjes zitten – te horen. Na een zeldzaam pure uitvoering van Champagne Problems krijgt Swift een ovatie die zo’n vijf minuten duurt en waarbij ze haar oortjes uit doet, zodat ze dat onvoorstelbare geluid volledig tot haar kan nemen.

Het is een van de twee momenten waarop je meteen ziet dat het haar echt iets doet. Waarop het masker af gaat en we het mens zien achter de zakelijke performer die alle touwtjes normaliter strak in de handen heeft. Dit magische moment herhaalt zich even later tijdens een geduldige pianoversie van Lover-track The Archer, die luidkeels wordt meegezongen door iedereen die de woorden kent.

Het liedje is onderdeel van het verrassingsblokje; het enige moment tijdens haar shows waarop Swift songs speelt die niet iedere avond op de setlist staan. Ze draagt een oranje jurk en zegt, met tranen in haar ogen, ‘dankjewel’. Wederom is over alles eromheen nagedacht. Maar omdat de muziek spontaner is, ontstaat er echte magie. Het is met afstand het mooiste moment van de show.

Waren er maar meer van dit soort momenten. Zou Swift meer vanuit haar hart dan vanaf een script opereren, dan zou dat een show opleveren die je langer bijblijft. Net als de sociaal werkers uit de intro probeert Swift op een beheersmatige wijze risico’s te mijden, maar dit werkt averechts. Het maakt namelijk dat haar optreden voorspelbaar en bij vlagen saai is.

Een vaste setlist en vaste showelementen zijn niet nieuw in de popwereld. Maar Swift is de eerste popster bij wie ik tijdens het laatste uur dacht: als ik nu wegloop, is dat win-win. Dan haal ik namelijk de laatste trein en mis ik ook nog eens helemaal niets. Nou ja, behalve de prachtige reacties van de Swifties dan. En toen ik besloot om toch te blijven staan, was dat inderdaad het enige dat ik zou hebben gemist: het zien van het onmeetbare zielsgeluk van fans die hun idool in het echt zien.

Gezien: 4 juli 2024 in Arena, Amsterdam

Taylor in OOR!