Tool heeft een reputatie hoog te houden. Virtuoze instrumentbeheersing en overdonderende visuals vormen steevast de ingrediënten van alle optredens waarmee de Amerikanen hun imago in ruim dertig jaar naar epische proporties hebben getild. Ook in de Ziggo Dome koerst Tool weer doelbewust richting een glorieuze bevestiging van die hooggespannen verwachtingen. Toch slaan aan het eind van de avond de twijfels toe.   

Fotografie Anieck van Maaren

Ter gelegenheid van zijn zestigste verjaardag, toerde Maynard James Keenan de afgelopen weken door de VS met een selectie muzikanten uit A Perfect Circle, Puscifer en Primus. Onder de naam Sessanta speelde dit verrassende gezelschap een gevarieerde setlist van zo’n dertig nummers, waarbij op 20 april ook de maten uit Tool nog even aansloten om met een gloedvolle uitvoering van Ænema het feest compleet te maken.

Eeuwig zonde dat Keenan het Sessanta circus niet naar Nederland brengt. Hier moeten we het doen met het derde optreden van Tool binnen vijf jaar. Daar is op zich niets mis mee, want een avondje Tool staat traditiegetrouw garant voor een meeslepende en overweldigende zintuigelijke ervaring. En unaniem lovende kritieken na afloop. Toch is er sinds de release van Fear Inoculum in 2019 bar weinig veranderd in het eigenzinnige Tool-universum.

Het kwartet houdt zich liefst verre van egotripperij. Gitarist Adam Jones en in iets mindere mate bassist Justin Chancellor bewegen vrij statisch langs de rand van het podium. Zanger Keenan stort traditiegetrouw vanuit de schaduw zijn hart uit op twee kleine, verhoogde plateaus aan beide kanten van drummer Danny Carey. De boodschap is en was altijd helder; de muziek van Tool draait om het verhaal en niet om de verteller.

Hoewel minder confronterend en gedurfd dan in het verleden, wordt dat verhaal in twee uur en met elf nummers kracht bijgezet door een puike mix van video, licht en een batterij aan lasers. We zien de bekende aaneenschakeling van surrealistische en zinnenprikkelende beelden, toch krijg je na verloop van tijd het gevoel naar een gigantische screensaver te kijken, waar voor de vorm wat doodshoofden, embryo’s en vervormde lichamen in zijn geplakt.

Tool opent met de zagende riffs van Jambi, gevolgd door het tribale Fear Inoculum, en een spacey Rosetta Stoned waarin Keenan zijn, toch al vaak onverstaanbare zang (geen unicum in de metalscene) door een megafoon laat galmen. De toon van de avond wordt hard en meedogenloos gezet. Precies zoals we dat verwachten. En feitelijk ook willen.

Het ronkende gitaarwerk van Jones wordt gul omarmd door de vette, speelse baslijnen van Chancellor en met mathematische precisie voortgestuwd door de onnavolgbare polyritmiek van Carey. Halverwege het eerste deel ligt de machine opeens een minuutje stil als er herstelwerkzaamheden aan de drumkit nodig zijn. Het oponthoud ontlokt bij Keenan een grappige verzuchting: ‘Danny, what the fuck are you doing?’

Het bijna twaalf minuten durende Pneuma zorgt met repeterend, staccato gitaarwerk en duizelingwekkende percussie voor een meeslepende en bijna dreigende stemming, waarna via Intolerance en Descending Tool met het fel beukende The Grugde zijn majestueuze en kristalheldere geluidsmuur sloopt en zo de eerste helft van de avond afsluit.

Na een pauze van exact twaalf minuten, opent Danny Carey het tweede deel met Chocolate Chip Trip, zijn vertrouwde, maar altijd onderhoudende drumsolo inclusief gong, rototoms, traditionele drums, sequencer en pov-camera. De band vervolgt verrassend met een in confetti gehuld Flood uit 1993, het oudste en meest obscure nummer van deze avond.

Na Invincible wordt in stijl met Stinkfist afscheid genomen, maar niet nadat Maynard James Keenan een gehoorzame (maar ook streng gecontroleerde) zaal hoogstpersoonlijk toestemming geeft om de fucking telefoons uit de broekzakken te halen. Zo wordt de angstaanjagend rockende Tool-klassieker uit 1996 massaal gefilmd, terwijl het veel cooler was geweest om het concert consequent cameravrij te houden.

Hoe meeslepend en overweldigend ook, na afloop van twee uur Tool-mania bekruipt toch enigszins het gevoel dat de rek er beetje uit is. Is dit het beste wat het viertal te bieden heeft? Waar is de verrassing en ontroering? Drukt de dwingende wijsvinger nog net zo stevig op de pols van progressieve metal, of is het ooit zo vernieuwende Tool nu wellicht zelf aan vernieuwing toe?

In visuele presentatie is de band inmiddels creatief en provocerend ingehaald door veteranen als Peter Gabriel en Roger Waters, terwijl met bijvoorbeeld Leprous, Haken of zelfs de verrassende, Amerikaanse openingsact Night Verses (een soort Rush op anabolen én speed) een nieuwe, jonge en zeer talentvolle lichting klaarstaat om het stokje over te nemen. Met urgente progmetal die wél de weg van het hoofd naar het hart weet te vinden, het publiek in presentatie interactief deelgenoot maakt en inhoudelijk aansluiting vindt bij een veranderde maatschappelijke realiteit.

Geen sterveling die na een avond Tool in de Ziggo Dome de moed opgeeft, maar misschien stiekem hoopt op een creatieve upgrade die recht doet aan mythische cultstatus van weleer.

Gezien: 27 mei 2024 in Ziggo Dome, Amsterdam

Nieuwsbrief

Laat hier je mailadres achter en wij houden je op de hoogte met recensies, interviews en concertverslagen en hebben geregeld mooie winacties. Elke vrijdag in je mailbox!