Van undergroundproject in de diepste krochten van internetforum 4Chan tot een zo goed als uitverkochte Oude Zaal van de Melkweg. In een paar jaar tijd is er voor Zeal & Ardor een hoop veranderd. Zou Manuel Gagneux zelf gedacht hebben dat hij het met zijn uiterst eigenaardige kruising tussen satanische black metal en zeventiende-eeuwse negrospirituals zo ver zou schoppen? Volgens de overlevering ging het balletje vooral rollen op Roadburn vorig jaar, toen Gagneux en consorten voor een van de eerste keren als volwaardige band het podium betraden. Inmiddels is Zeal & Ardor al een volwaardig album (Stranger Fruit) en succesvolle passages op Best Kept Secret, Le Guess Who?, Eurosonic én Lowlands verder. Fans zitten dus al lang te wachten op deze eerste Nederlandse clubshow van het collectief. Gelukkig worden de hoge verwachtingen die daarbij komen kijken ruimschoots waargemaakt.
De lol van een Zeal & Ardor-concert zit ‘m voor een groot deel in de aankleding. Aan alles is gedacht om de sfeer zo onguur en occult mogelijk te maken. De merchtafel is aangekleed als een satanisch altaar, inclusief onheilspellende kandelaars en een pamflet dat de deugden van the black flame verkondigd. Eenmaal in de zaal brengen de naar post-rock neigende uitbarstingen van voorprogramma Zatokrev de sfeer nog wat extra aan en biedt het glanzende, inmiddels iconische, Zeal & Ardor-bandlogo alvast een voorbode van wat de propvolle zaal straks te wachten staat. Als om stipt kwart over negen de verstilde wachtmuziek – een typisch gevalletje kalmte voor de storm – bruut wordt omgewisseld voor het van tape gespeelde instrumentaaltje Sacrilegium I en Gagneux en zijn mede duivelspriesters vol bombarie het podium betreden is het hek meteen van de dam.
Toegegeven, voor wie een van die eerdergenoemde festivalshows van Zeal & Ardor heeft ervaren, is de verrassing van het concept er in middels wel een beetje af. Gagneux – altijd in het zwart gekleed, hoofd dikwijls onder een capuchon – staat als maniakale pastoor in het midden en neemt zowel de leadgitaar als het gros van de teksten voor zijn rekening. In dat laatste wordt hij bijgestaan door maar liefst twee extra stemmen, Denis Wagner en Marc Obrist, die hem op cruciale momenten in de songs bijvallen om het field holler aspect van de muziek nog wat extra kracht bij te zetten. Links van hen lijdt bassiste Mia Rafaela Dieu alles rustig in goede banen terwijl gitarist Tiziano Volante aan de rechterkant volledig uit zijn plaat gaat. Onvermoeibare drummer Marco von Allmen zit een beetje verstopt achter die formatie voorop het podium, maar lijkt ieder nummer harder op zijn drumstel in te slaan.
Samen vuurt dit vijftal een retestrak gespeeld arsenaal aan vurige songs op het gretige publiek af, waarbij je je het ene moment in de kerk en het andere moment op een snikheet plantageveld waant. Een dikke drie kwartier duurt het totdat Gagneux zich eens tot zijn parochie richt en als hij dat dan doet is de mededeling meteen dat we verder geen praatjes hoeven te wachten: that’s not what you paid for, it’s just music from here on out. Het moge duidelijk zijn: Zeal & Ardor is hier om de boel plat te spelen, niet om vrienden te maken. Dat eerste doet de band gelukkig met verve. Slechts een enkel nummer stijgt boven de drie minuten uit, dus zijn het vooral snelle, beukende nummers die elkaar zonder enig getreuzel opvolgen.
Zo zijn we nog nauwelijks bijgekomen van het uiterst meeschreeuw-waardige Servants of Gagneux en Volante zijn de volgende monsterriff alweer aan het voorbereiden. De paar rustpunten vanavond zijn dan ook geen overbodige luxe, die zorgen dat de eentonigheid die in al dat geweld soms op de loer ligt niet toeslaat. Al is het begrip rustpunt bij een band als Zeal & Ardor natuurlijk relatief, ietwat ingetogen nummers als You Ain’t Coming Back of single Gravedigger’s Chant ontploffen uiteindelijk ook. Het enige nummer waarop de band wat meer de tijd neemt – Stranger Fruit-afsluiter Built On Ashes – dreigt even de vaart er uit de halen, maar weet zich door de meeslepende uitvoering uiteindelijk toch te ontpoppen tot een hoogtepunt.
In de toegift breekt Gagneux nog even zijn eigen regels, als hij het publiek plaagt over het concept van een toegift (‘did you like it when we lied to you?’) en checkt of we echt nóg meer nummers willen horen. Het is het enige moment waarop hij – en de rest van de band, die het geheel met een glimlach aanzien – ons er aan herinnert dat we ook maar gewoon naar menselijke muzikanten staan te kijken en niet naar echt naar een of andere schimmige onderwereldcult. Een welkome reminder, die de impact van het afsluitende één-tweetje van de soulvolle doorbraaksingle Devil Is Fine en het allesverzengende Baphomet gelukkig niet vermindert. Dat de show ondanks de kleine twintig nummers die voorbij kwamen na afloop nog steeds naar meer smaakt, is bewijs voor het goud wat Gagneux met Zeal & Ardor in handen heeft. Wij steken thuis een kaarsje aan en bidden tot je weet wel wie dat zowel een nieuwe plaat als een volgend wederzien niet al te lang op zich laten wachten.
Fotografie: Niels Vinck / Zware Metalen
Gezien: 26 november 2018, Melkweg, Amsterdam
