Volgens sommigen zijn er vier. Andere bronnen spreken van zes of zelfs acht. Wij houden voor ‘t gemak zeven menselijke basisemoties aan, goeddeels gebaseerd op de bevindingen van gezaghebbend psycholoog Paul Ekman. In een nieuwe interviewserie gaan we onderzoeken in hoeverre verbazing, schaamte, vreugde, verdriet, boosheid, angst en afschuw een rol spelen in werk en leven van muzikanten. We trappen af met Willem Smit (27), voorman van het Amsterdamse Personal Trainer, van wie begin volgende maand het nieuwe album Still Willing verschijnt.
Verbazing
‘Voor mij wel een belangrijke emotie bij het maken van nieuwe muziek. Om ervan overtuigd te raken dat ik met een nieuw nummer aan de slag wil, dat ik er verder aan wil bouwen, moet er eerst een moment van verbazing zijn: o wow, zo kan het ook, hier zit wat in! Ook bij het beluisteren van andermans muziek, of het kijken naar een film, is het voor mij een wezenlijke factor. Trekt iets de aandacht, is het spannend? Bij het openingsnummer van onze nieuwe plaat, Upper Ferntree Gully, speelde het ook mee.’
‘Het leek mij cool om iets te maken met veel wendingen, dingen die niet per se houvast geven voor de luisteraar. Zo kom je binnen met iets wat meteen bij de lurven grijpt. Daarbij heb ik eigenlijk alleen mezelf als referentiekader: hoe zou ik dit beleven bij een eerste beluistering? Nou, met veel verbazing en verwondering dus.’
Het nummer luistert weg als een mini-rockopera. Het duurt bijna acht minuten, er zit metal in, moeilijke maatsoorten…
‘Ja, al heb ik volgens mij nog nooit een rockopera gehoord of meegemaakt. Die term kende ik eigenlijk alleen via m’n vader. Ik vond het wel een uitdaging om eens een gróót stuk muziek te maken, waar je heel lang aan sleutelt, zonder dat je voortdurend een kop en een staart in beeld hebt. Het ging niet vanzelf. Ik zag het als een oefening, het was een heel ander procedé dan bij onze andere liedjes. Meestal maken we popdingen, behapbaar en duidelijk. Ik denk ook dat de band er wel blij mee was.’
‘Het zijn allemaal geweldige muzikanten, maar meestal vraag ik ze om hele saaie dingen te spelen, haha. Hier hadden ze echt een flinke kluif aan. Het moest qua opbouw trouwens wel uit de buurt blijven van bedachtheid, gekunsteldheid. Zo van: kijk eens wat wij allemaal kunnen. Er moest een logische cadans in blijven zitten.’
De titel verwijst naar een voorstadje van het Australische Melbourne.
‘Ja, daar is m’n moeder geboren. Al is ze daarna vrijwel meteen naar Nederland gekomen, ze heeft verder geen connectie met die plek. Ik wilde een liedje schrijven met die titel en ze heeft me toen een paar voicememo’s gestuurd; een ervan hoor je aan het begin van het nummer. Daar kwam dus óók een soort verbazing bij kijken: wow, dit werkt wel, zo’n Nederlandstalig audiofragment.’
Vreugde
Hoe vrolijk sta jij in het leven?
‘O, ik kan heel blij worden van dingen, meestal als ik met m’n muziek bezig ben, of op het podium sta met de band. Dat is natuurlijk ook de voornaamste reden dat ik dit allemaal doe. Het sluit ook wel aan bij de vorige emotie: als ik me echt verbaas over iets, kan ik daar een enorme positieve rush van krijgen.’
Schrijf je ook makkelijker als je in zo’n stemming bent?
‘Niet per se. Ook als ik verdrietig ben, of me leeg voel, of boos, dan haal ik daar veel uit. Maar dat zet ik toch al gauw weer om naar iets creatiefs, iets positiefs. Dat komt bij mij wel allemaal samen. Over ’t algemeen slaat ’t door naar het positieve.’
Jullie muziek klinkt ook best wel vrolijk.
‘Ja, dat denk ik ook. Het meeste van wat we doen heeft iets joligs. Al heb ik ’t idee dat de nieuwe plaat iets somberder is dan de eerste. Maar dat weet ik niet zeker.’
Schaamte
‘Als ik op het podium sta, is dat meestal in een soort ingewikkelde positie tussen acteren en mezelf zijn. Veel van wat ik daar doe, is geboren uit een vorm van ongemak. Dan heb ik ’t gevoel dat ik me aanstel, dat ik ineens bewegingen maak die ik in het dagelijks leven nooit zou maken. Maar het werkt ook als een bevrijding. Ik heb ’t intussen vaak kunnen oefenen, het podium is mijn zone geworden. Anderzijds sta ik daar dus wel heel naakt vooraan…’
‘Als we live gaan spelen, merk ik altijd dat ik mezelf zo snel mogelijk in een positie breng waarin schaamte geen rol meer speelt, dat ik de schaamte voorbij ben en niet meer terug kan. Maar ja, meteen ná het optreden is het doorgaans weer terug. Dan vind ik ’t allemaal weer heel gênant en zit ik ineengedoken in de kleedkamer. Die switch is dan toch weer moeilijk. Maar het wordt langzaam beter. Ik denk dat ik live optreden inmiddels beter onder controle heb dan pakweg een treinkaartje kopen.’
‘Omdat ik dan al gauw denk: o jee, ik hoop dat ik niks stoms zeg! De angst voor onhandigheid. Dat je iets doet waardoor je de aandacht van andere mensen trekt. Wat ik op een podium juist zonder enige gêne doe, dat is het dubbele eraan. Dus ik denk dat ik in het dagelijks leven meer last heb van schaamte dan in m’n werk. Ik zeg ook voortdurend sorry. Geen idee waar dat vandaan komt, ’t zal een soort angst zijn dat ik dingen niet goed doe. Al verdwijnt dat meestal wel als ik een paar biertjes op heb.’
Verdriet
Als je kijkt naar de wereld om je heen, wat maakt je dan verdrietig?
‘Haha, ik moet nu m’n best doen om niet in zo’n Joardy Film-modus te schieten: waar moet u van huilen? En dan met een eindeloze opsomming komen. Maar ik ben regelmatig verdrietig. Of nou ja, ik zou ’t liever sip noemen. Maar niet vanwege heel specifieke of opmerkelijke dingen. The usual. Liefdesverdriet en zo.’
Weleens een nummer geschreven vanuit verdriet?
‘Ongetwijfeld. Maar ik heb nooit gedacht: ik ga nú een verdrietig liedje schrijven. Op de plaat staat een nummer dat is voortgekomen uit… meer een gevoel van leegte dan verdriet, denk ik.’
Een van de nummers heet New Bad Feeling.
‘Ja, dat dus. Ik vond de titel eigenlijk wel grappig. Een nieuw slecht gevoel waar nog geen goede naam voor is.’
Boosheid
Als je kijkt naar hoe de wereld er nu bij ligt, is er best veel reden tot boosheid. Of op z’n minst opstandige gedachten.
‘Ja, maar ik merk wel dat er meestal een dikke laag, een soort barrière, zit tussen mij en allerlei grote onderwerpen. Ik vind het moeilijk om me daarbij heel emotioneel of betrokken te voelen. Misschien ook omdat er voortdurend zo véél informatie is. En het komt van alle kanten. Iedereen is voortdurend aan het zenden. Ik zou willen dat ik er wat vaker iets bij zou voelen, maar om eerlijk te zijn: dat lukt me gewoon niet. Ik word eerder boos om privédingen. Als er dingen vastlopen. Ik ben behoorlijk conflictvermijdend, maar als er dan tóch een conflict ontstaat en ik heb ’t idee dat ik daar niks meer aan kan doen, dan word ik boos.’
Meer uit onmacht dus.
‘Ja. Woede ontstaat bij mij meestal uit onmacht. En dan keert het heel erg naar binnen; dan word ik héél boos op mezelf, omdat het me niet lukt om ’t los te laten.’
Hoe ziet boosheid er bij jou fysiek uit?
‘Als ik écht boos ben, moet ik ook huilen en zo. Puur uit frustratie. Maar gelukkig gebeurt dat bijna nooit. Misschien twee keer per jaar, en dat zit dan doorgaans behoorlijk in de privésfeer.’
Leidt boosheid bij jou ook tot creativiteit? Is het voer voor songteksten?
‘Ik denk ’t niet. Ik ben ook vaker grumpy dan echt boos. Ik kan me tijdens optredens wel eens opwinden om iets, maar daar krijg ik dan uiteindelijk toch weer positieve energie van. Een paar maanden geleden hadden we bijvoorbeeld een optreden in Parijs en toen werd ik vlak daarvoor heel ziek. Voortdurend overgeven, ik lag helemaal voor pampus.’
‘Onze gitarist Mart [Boumans] had toen een bak naast het podium gezet, zodat ik daarin kon kotsen als ’t nodig was. Maar toen ’t zo ver was en ik van het podium stormde, had iemand die bak weggehaald! Daar werd ik toen heel boos over, maar het leverde ook een adrenalinerush op, waardoor ik eigenlijk meteen weer verder kon.’
Angst
Maak jij je zorgen om dingen, los van je carrière? Behalve voer voor boosheid is er natuurlijk ook genoeg reden tot ongerustheid: het klimaat, oorlogsdreiging, de politiek in Nederland…
‘O, zeker wel. Maar ik maak me vooral zorgen om hoe ik me tot die dingen verhoud. Dáár zit de angst, die ook weer samenhangt met schaamte. Schaamte voor die barrière tussen mij en de grote onderwerpen. Ik kan wakker liggen omdat ik het gevoel heb dat ik daar niet genoeg mee in touch ben. Terwijl de ontwikkelingen toch echt behoorlijk zorgwekkend zijn, ja. Ik merk ook dat de manier waarop ’t allemaal bij me binnenkomt, via sociale media en m’n telefoon, en de manier waarop de wereld omgaat met alle problematiek, me meer raakt dan de problemen zélf. En dat vind ik dan weer heel erg.’
‘Dan vind ik dat ik m’n prioriteiten niet goed op orde heb. Ik bedoel, hoezo zit ik me drukker te maken om hoe bepaalde gebeurtenissen op Instagram terechtkomen dan om die dingen zelf? Dan denk ik echt: wat ben je nou voor lul? Dan vind ik ’t jammer dat ik niet beter gefocust ben op die dingen. Dat ik niet wat activistischer ben. Ik heb enorm veel respect voor mensen die dat wél kunnen, die er actief mee bezig kunnen zijn zonder helemaal gek te worden.’
‘Misschien dat ik ’t daarom ook niet in m’n teksten verwerk; zo kan ik er een beetje afstand van houden. Er zit sowieso nooit echt een boodschap in mijn songs. Maar voor hetzelfde geld schrijf ik er ooit juist wél over. Om mezelf te verrassen.’
Maar je hebt wel een stem, een zekere invloed. Sorry voor het rock & roll-cliché, maar voor sommigen ben je misschien wel de woordvoerder van een generatie.
‘Dat is iets waar ik héél graag ver uit de buurt van wil blijven. Ik ben gewoon iets aan ’t doen wat ik leuk vind, meer niet. Ik heb niet ’t gevoel dat ik een voorbeeld moet zijn. Daar zijn anderen ongetwijfeld beter in. Ik ben een heel slechte stem van een generatie. Mensen als S10 en Froukje kunnen dat heel goed, voor hen is het juist heel belangrijk dat zij via hun teksten mensen helpen, dat anderen er dingen in herkennen. Bij mij is dat helemaal niet zo.’
Afschuw
Waar kun je niet tegen?
‘Als ik net wakker ben en iemand wil mij helpen met iets terwijl ik er niet om heb gevraagd, dan raak ik echt geïrriteerd. Ik vind ’t ook altijd heel erg vervelend als iemand heel veel wil gaan praten als ik net wakker ben. Dat grenst echt aan afkeer. Verder heb ik regelmatig het gevoel dat mensen maar wat uit hun nek lullen. Dat trek ik ook slecht. Soms kan ik er wel m’n schouders over ophalen, of er de humor van inzien, maar als ik in een slecht humeur ben en iemand zegt iets stoms…’
‘Of ik hoor iemand een verhaal vertellen dat duidelijk gebaseerd is op iets wat hij of zij de dag ervoor ergens heeft gelezen, waarbij dan vijf keer hetzelfde woord voorbijkomt. Super irritant. Pure afkeer. Al vind ik dat dan weer heel kinderachtig van mezelf. En vervolgens richt die afkeer zich dan óók op mezelf. Maar dat gebeurt eigenlijk alleen op momenten dat ik niet lekker in m’n vel zit.’
Van welke muziek heb je een afkeer?
‘Geen enkele, geloof ik. Bij instrumenten of genres heb ik dat niet zo snel. Dat komt misschien omdat ik op een gegeven moment, een jaar of zes geleden, besefte dat ik eigenlijk alleen maar dezelfde soort muziek aan ’t luisteren was. Dat voelde ineens heel beperkend. Ik besloot toen dat ik voortaan elke dag drie nieuwe platen ging beluisteren, heel uiteenlopend. Ik heb toen veel dingen uitgeprobeerd. Heel verfrissend. In principe sta ik voor alles open.’
‘Als ik ergens iets lees, of van iemand iets hoor, over bijvoorbeeld een hele goeie technoplaat, dan wil ik die meteen checken. Échte afkeer ontstaat bij mij alleen als iets heel dicht in de buurt komt van wat ik zelf doe. Ik zou nu een zekere Nederlandse band kunnen noemen die ik écht heel slecht vind, echt afschuwelijk… Maar dat moet ik misschien toch maar niet doen, haha.’
STILL WILLING verschijnt op 2 augustus.
PERSONAL TRAINER: 5 jul Wilde Weide, Kraggenburg | 6 jul MadNes, Ameland | 10 aug Nirwana Tuinfeest, Lierop | 16-18 aug Lowlands, Biddinghuizen | 14 sep Popmonument, Bergen Op Zoom | 5 okt Effenaar, Eindhoven | 22 nov Vera, Groningen | 27 nov Doornroosje, Nijmegen | 28 nov Hedon, Zwolle | 30 nov Paradiso, Amsterdam | 1 dec Maassilo, Rotterdam | 5 dec 013, Tilburg