Het begon als een kleinschalig rondreizend festivalletje en is nu een hoogmis voor de heavy muziek, met vooral buitenlandse bezoekers uit zo’n zeventig landen. Roadburn blijft de grenzen verleggen, die van heaviness en van zichzelf. Want heaviness, wat is dat? Op dit Tilburgse festival kan het alle kanten op.

‘Mijn oren doen het nog goed.’ Met het muzikale onderscheidingsvermogen, het enthousiasme, de visie van Walter Hoeijmakers (58) is niets mis, wil hij maar zeggen. Met zijn ogen des te meer. Een ernstige aandoening aan de oogzenuwen dwingen hem om gebruik te maken van zo’n welbekende, rood-witte stok. Mailen en dat soort dingen, het gaat moeizaam en mondjesmaat. ‘Ik loop constant in een dichte mist. Alles wat het menselijke mooi maakt – lichaamstaal, lezen – is weg.’

En toch is en blijft hij de personificatie van Roadburn. De even beminnelijke als intelligente man met de rechtstreekse nummers van ontelbaar veel muzikanten in zijn telefoon, de man die het festival begon en die het altijd richting is blijven geven. Ondersteund door een terzake kundig team. ‘Ik ben wel in staat om uit de input van anderen heel scherpe keuzes te maken. Maar het is nu meer een group effort geworden.’

Mijndert Rodolf (30), zakelijk leider sinds twee jaar, praat mee, op kantoor, boven in 013. Dit Tilburgse popcentrum is het kloppend hart van Roadburn, dat zich gedurende vier dagen in april als een inktzwarte vlek verspreidt over het uitgaansgebied – de laatste jaren steeds meer richting Spoorzone.

HOEIJMAKERS ZAG wel in dat het festival beter af is in een aparte stichting binnen 013, dan dat het uitsluitend zijn ding is. ‘Sinds de situatie met mijn ogen, en sinds corona, leg ik mij echt toe op het artistieke gedeelte. Met het oog op de toekomst en met mijn handicap in gedachten. Ik word ook ouder. Ik moet mezelf wel in de spiegel kunnen aankijken, een beetje raar gezegd. Roadburn kan niet op mijn schouders alleen rusten.’

En dus is er een gedegen opgebouwd team rond hem actief. Waarvan één naam zeker genoemd mag worden: Becky Laverty. Zij begon op de marketingafdeling en heeft nu een deel van de boekingen overgenomen. Dat The Jesus And Mary Chain er staat, toch een minder voor de hand liggende naam op dit festival maar ook weer heel logisch, komt door haar. Of meer specifiek: een mail van haar aan het management.

‘Ze is een gifted writer, ze kan heel goed het Roadburn-gevoel onder woorden brengen. The Jesus And Mary Chain schreef ze een heel uitgebreide mail, vol passie en vol vuur, waarin ze uitlegde wat Roadburn is, waarom die band belangrijk is voor het festival en waarom ze hier moeten staan. Band en management kenden Roadburn niet eens, maar door die mail, en de context die ze zo goed wist te schetsen, besloten ze om de Europese tour rond Roadburn te bouwen. Becky heeft de sleutel om werelden buiten ons te openen.’

OOIT WAS Roadburn niet meer dan een website, waarop Hoeijmakers en compaan Jurgen van den Brand hun schrijfsels uit het ter ziele gegane muziekblad Watt verzamelden. Het werd al snel een platform, een community voor gelijkgestemden – fans en muzikanten.

In 1999, nu dus 25 jaar geleden, kreeg die een fysieke vorm en werd Roadburn een festival. Eerst in rondreizende vorm, met dat jaar edities in Amsterdam, Tilburg en Sneek. ‘Alsof Black Sabbath alsnog gekloond werd’, kopte de altijd wakkere Leeuwarder Courant dat jaar boven een recensie, en dat gaf de teneur aardig weer: stoner, doom, sludge, psychedelica.

Roadburn werd gaandeweg het voorbeeld voor ‘tientallen vergelijkbare festivals als Roadburn, waar ook ter wereld’, maar juist die voortrekkerspositie bracht uitdagingen met zich mee. Hoeijmakers zegt dat hij eigenlijk altijd bang is geweest om ingehaald te worden door de internationale concurrentie.

‘Er zijn momenten dat ik festivals dingen zie doen binnen de Roadburn-kaders waar ik enorm van schrik, die me angst inboezemen. Het enorme geld waar Psycho Las Vegas mee strooide, in de VS. Dat kun je niet matchen, hier in Nederland.’

De toekomst van dat festival is onzeker nadat de editie van 2023 werd opgeschort, maar er zijn in de VS intussen verscheidene ‘Roadburn-achtige’ festivals die vele bands aan die kant van de oceaan houden. Toeren in Europa wordt dan lastig. ‘En wij zijn niet bij machte om dertig of veertig van die bands in te vliegen. Dus zoeken we naar nieuwe uitdagingen, nieuwe invalshoeken om het gevoel vast te blijven houden.’

DE PANDEMIE heeft ook diepe sporen nagelaten. Bij de bands en bij het (internationale) publiek, dat vooral wegens de stijgende kosten Roadburn niet meer als vanzelfsprekende ‘pelgrimstocht’ ziet. Allemaal uitdagingen.

‘Dat zijn ook inspirerende gesprekken, met Mijndert en met anderen. Hoe hou je je identiteit vast, hoe kun je je angst omzetten in inspiratie?’ In zekere zin heeft Roadburn de positie van magazines overgenomen, signaleert Hoeijmakers. ‘Mensen kijken naar wat wij neerzetten, platenmaatschappijen ook. Dat is wel een nieuwe gewaarwording. Eerst hielden wij de magazines en de webzines in de gaten, nu is het andersom. Een heel nieuwe dynamiek.’

Foto Niels Vinck

Dat community-aspect is echt wel een ding bij Roadburn, en dat heeft sommige al te bevlogen schrijvers wel geïnspireerd tot beschouwingen omtrent de spirituele kanten van zo’n festival. Of het nou daaraan ligt of niet: Rodolf vertelt dat er dit jaar dus contact is met de plaatselijke kerk, ‘om dat thema heaviness en spiritualiteit te verkennen. De pastoor is heel enthousiast’. En die hoeft geen zwarte kleren meer te kopen.

Dat gebeurt ook in het kader van het Offroad-programma, waar Rodolf zich sterk voor maakt: deels gratis, en vooral bedoeld om de verbinding tussen deze internationale, vooral in tinten zwart gehulde community en de lokale Tilburgse bevolking te versterken, en meer diepgang te geven dan de obligate Roadburn-menu’s bij de plaatselijke horeca.

‘ROADBURN IS heel lang een gevoelsding geweest, en nog steeds’, zegt Hoeijmakers. ‘Een afspiegeling van mijn hart en mijn ziel, muzikaal gezien. Maar het festival werd groter, de belangen werden groter, er kwamen subsidies bij kijken. Dan kom je op een punt dat hart en ziel alleen niet meer genoeg zijn.’

Rodolf: ‘Het hing met liefde en plakband aan elkaar.’ En nu? Hoeijmakers: ‘Er zit nog steeds heel veel liefde en gevoel in Roadburn, maar je moet ook strategische en zakelijke beslissingen nemen om het festival toekomstbestendig te maken.’

Daarom. En dus verandert het festival. Hoeijmakers kan niet meer overal de vinger aan de pols houden. ‘Ik word wat ouder, ik zie ook wel dat jongere mensen een ander deel van Roadburn mooi vinden dan waar mijn grote voorliefde zit. Maar ik zie wel dat zulke bands heel goed zijn voor Roadburn, dat die het festival een urgentie en een toekomst geven. Ik durf dat nu ook toe te laten. En dat had ik van mezelf nooit verwacht.’

Verjonging als overlevingsstrategie. Maar: ‘Die jongeren beleven dingen anders. Ze komen met nieuwe bands aan die ook heel spannend zijn. En we maken het festival voor de nieuwe, spannende bands. Ik wil ook hebben wat nu spannend is. Dan zijn jonge mensen ineens je leidraad. Ik vind het heel mooi dat we dat op het festival hebben toegelaten. Daardoor is het spannend geworden, inclusief, kleurrijk.’

‘Misschien wel het allermooiste van Roadburn op dit moment: dat het niet de oudere mensen zijn die van bovenaf hun smaak opleggen, maar dat we jongere mensen ook een grotere rol geven. En dat ze daardoor onderdeel van de community worden.’

DE DREMPEL om daar deel van te gaan uitmaken is helemaal niet zo hoog. Roadburn kent de first timers meeting, voor wie er voor het eerst is (en/of alleen komt). ‘Dat ken ik niet van andere festivals’, zegt Rodolf. ‘We zien jongere mensen komen, langzaamaan ook mensen met een bi-culturele achtergrond, of uit de LHBTIQ+-gemeenschap. We moeten ons er actief voor inzetten om hen zich onderdeel te laten voelen van Roadburn.’

Maar als er dingen veranderen is er ook weerstand. Hoeijmakers: ‘Ja, van old school-Roadburners die heel erg vasthouden aan de artistieke normen en waarden van het Roadburn van tien, vijftien jaar geleden. Dat had ik niet zo goed zien aankomen. Dat vind ik wonderlijk en ook heel moeilijk om mee om te gaan. Ik voel de pijn en het verdriet van mensen die vinden dat we ze in de steek hebben gelaten. Ik vind het jammer dat ze zich niet openstellen voor hetgeen er komt. Want alles wat Roadburn in het verleden zo bijzonder maakte is er nu nog steeds.’

Soms word je ruw met je neus op de feiten gedrukt, en niet eens noodzakelijk op je eigen festival. Een jaar of wat geleden, zijn ogen waren nog goed, was Hoeijmakers op een festival op IJsland, een land met een uiterst levendige black metal-gemeenschap. ‘Allemaal jonge mensen.’ De organisatie had kosten noch moeite gespaard om Neurosis neer te zetten, toch een van de bands die heaviness volgens Roadburn hebben neergezet.

‘Waren er 300 man in de zaal. Buiten stonden 1500 jonge mensen een biertje te drinken. Ik snapte er niks van, ik vroeg mijn black metal-kennissen hoe dat toch kwam. Het antwoord dat ik kreeg: wat denk je nou, ik ga toch niet naar mijn vader staan kijken. Toen drong tot me door: huh, hier staan jongens van rond de twintig, die willen de bands van nu zien. De bands waarmee ze zich vereenzelvigen, die ook hun gevoel vertolken.’

DE KERN van Roadburn is de kern van de zaak. Heaviness is het uitgangspunt, altijd al geweest. Alleen: ‘Heaviness voor Roadburn is niet alleen maar: gitaarriffs, mannen met baarden in denimjasjes, een kolossale wand van versterkers. Heaviness zit in heel veel facetten en dat proberen we terug te laten komen.’

Niet voor niets is redefining heaviness al een paar jaar de ondertitel van het festival. Neem Boy Harsher, vorig jaar. Hoeijmakers: ‘Ik herken daarin heel veel jaren tachtig-EBM. Maar jonge mensen hebben dat kader niet, die zien een frisse elektronica-act, met spannende beats en een soort sensuele uitstraling.’

Foto Niels Vinck

Of Chat Pile, ‘een band die de polarisatie van nu verwoordt. Ik moet dan aan punkbands denken. Ik vind het mooi dat alles weer terugkomt, maar op een nieuwe manier die mensen van nu aanspreekt.’

Zie ook, dit jaar: Agriculture (black metal), Clipping (loodzware hiphop). ‘Die doen het op een andere, frisse manier, maar in gevoel zijn ze exact hetzelfde als de bands die we hadden.’

Andere vormen van heaviness willen laten zien, ‘dat komt in heel veel vormen voor. En als je dat bij elkaar zet, dan zie je die verbinding. Dat is waar Roadburn om draait, het samenkomen van alle vormen van heaviness. Dat kan ook in stilte, in klassieke muziek.’

Maar wat is het precies, heaviness? Hoeijmakers: ‘Het is een gevoel, dat zit in jezelf. En muziek is de sleutel om daar bij te komen. Het kan iets emotioneels zijn, het kan je ondersteunen, het kan je de ruimte geven om verdriet te verwerken, om je te bevrijden van negatieve emoties waardoor je je weer kunt openstellen voor een ander. Het kan een ondersteuning zijn bij een moeilijke periode. Maar ook: hé, hier kan ik in gaan hangen, hier voel ik me goed bij, hier kan ik een biertje op drinken en een jointje op roken. Het kan zowel extravert zijn als introvert. Een rondreis, een gids om tot jezelf te komen.’

NAAST HEAVINESS is underground futurism ook een programmalijn, die daarmee een soort matrix vormt. ‘Roadburn is een reflectie van wat er in de underground speelt, met inspiratie uit het verleden maar ook met een ferm oog op de toekomst’, zegt Hoeijmakers. Het gaat niet eens noodzakelijk over nieuwe bands: de compositieopdrachten die Roadburn al langer uitdeelt aan bands en artiesten die al even bezig zijn, horen daar ook bij.

‘Bands uit het verleden die zich blijven ontwikkelen, niet alleen omdat ze spannend zijn, maar ook omdat ze de weg hebben geplaveid. Maar daarnaast willen we ook die nieuwe bands laten zien. Dat men ziet waar de toekomst naartoe gaat, en dat er iets aan die toekomst ten grondslag ligt.’

De typische Roadburn-ganger, wie is dat? ‘Het zijn vaak mensen met een bepaalde levensvisie. Mensen die breed geïnteresseerd zijn in muziek, cultuur in brede zin. En daar graag met andere mensen over praten.’

Rodolf: ‘Dit is toch muziek gemaakt vanuit zware omstandigheden. Je moet zelf ook een bepaalde pijn hebben doorstaan om dat goed te kunnen voelen. Het zijn vaak lone wolves, uit alle werelddelen. En hier is dan ineens die spirituele verbinding. Met de muziek, maar ook met elkaar, met gelijkgestemden.’

HOEIJMAKERS HERINNERT zich de optredens van de in meerdere opzichten grensverleggende black metalband Liturgy, twee jaar geleden. Frontvrouw Haela Hunt-Hendrix had Roadburn benaderd omdat ze daar Origin Of The Alimonies, de opera over haar transformatie (van Hunter naar Haela), wilde spelen.

‘En dat kon, productioneel, nergens anders. We hebben alle zeilen bijgezet om dat mogelijk te maken, met Paradox [de jazzclub die de laatste jaren ook dienst doet als Roadburn-podium] en musici van het Zuid-Nederlands Orkest. En tot op de dag van vandaag vertelt ze overal dat haar droom werkelijkheid werd op Roadburn.’

De reden dat dat stuk op Roadburn stond, was eerst en vooral artistiek, maar feit is wel dat de LGBTIQ+-gemeenschap nu een prominente plek op het festival heeft – met een panel, met dit jaar een queer-huwelijk van partners die elkaar een paar jaar geleden op dit festival hebben leren kennen.

Opnieuw: die queer-hoek is er niet eens zozeer uit een al of niet opgelegd streven naar inclusiviteit, maar om artistieke redenen. Wat wel met elkaar samenhangt.

Hoeijmakers: ‘De queer-community is op zoek naar vrijheid, een manier om zich te uiten, te laten zien wie ze zijn. Het is heel spannend wat zij doen, artistiek en muzikaal. Daar zit zo veel zeggingskracht, zo veel vernieuwingsdrang. Dat is waar Roadburn ook zo voor staat. Een platform voor urgentie en vernieuwingsdrang.’

Nieuws: er komt weer een speciaal Roadburn-bier dit jaar. De Walter, met zijn portret op het blikje. Wat voor bier het wordt? Hoeijmakers: ‘Ik weet het niet, ik drink geen alcohol.’

ROADBURN: 18-21 apr 013, Tilburg. Info: roadburn.com