Exact vier jaar na Into The Electric Castle brengt Arjen Lucassen met 01011001 – Live Beneath The Waves opnieuw een ambitieuze progmetal­productie naar 013. Vijf shows in drie dagen en 15.000 bezoekers uit ruim vijftig landen transformeren Tilburg tot Ayreon City, een stad waarin tijd en ruimte even geen grip op moderne popmuziek lijken te hebben.

Fotografie Bert Treep

Hotels en campings zijn volgeboekt, alle terrassen in het centrum bezet en de rij voor de ingang tikt nog net niet Eindhoven aan. Binnen treffen we een merchandise-stand waar de Ziggo Dome jaloers op kan zijn en is het kort voor aanvang proppen om nog een plek de zaal te vinden.

Als klokslag half negen de Ayreon-tijdmachine wordt aangezwengeld, zien we dat Arjen Lucassen zijn multimediale scifi-spektakel ditmaal net even anders aanpakt. Geen thematisch opgeleukt decor, maar een podium dat met verticale projectiewanden en meerdere speellagen letterlijk in de steigers staat. Dit keer geen verkleedpartijen, maar een strakke presentatie waarin het vuurwerk beter tot z’n recht komt dan de spaarzame props (kantoortje, ziekenhuisbed) die op het podium verschijnen.

Arjen Lucassen

01011001, misschien wel Lucassens meest coherente Ayreon-album, brengt in 013 een vertrouwde live-versie van het originele concept uit 2008, waarbij de focus wat minder op de verhaallijn ligt. Alle aandacht gaat nu uit naar de hoge kwaliteit van uitvoering; een warme, gloedvolle en bijzonder dynamische mix van metal, hardrock, prog en pop. Tijdloze muziek die de beste elementen uit vele decennia rockmuziek samenvoegt en omsmelt tot een tamelijk bombastische stijl die – gelet op de diversiteit aan bezoekers – vele generaties en nationaliteiten bijeenbrengt en bindt. Of, zoals Arjen Lucassen zijn credo zelf omschrijft: ‘Niet less is more, maar more is more.’ Hip en cool? Verre van. Onderhoudend en opwindend? Absoluut.

Het podium; letterlijk in de steigers

Veel van de 01011001-songs zijn gebouwd op de vette synthesizer- en sequencer-loops van Lucassens toetsenist en muzikale regisseur Joost van den Broek, en worden ondersteund door een vaste, snaarstrakke kern van muzikanten: drummer Ed Warby, bassist Johan van Stratum, plus gitaristen Marcel Coenen en Timo Somers (grappig detail: in de jaren ’80 speelde Lucassen (63) nog met Timo’s vader Jan in Vengeance). Hier en daar krijgt de muziek een romantisch en vaak Keltisch laagje mee door de viool, cello en fluit van respectievelijk Ben Mathot, Jurriaan Westerveld en Jeroen Goossens.

De meeste aandacht gaat gewoontegetrouw uit naar brede de selectie aan zangers en zangeressen. Zelfs als we de backing vocals (Marcela Bovio, Irene Jansen, Jan Willem Ketelaers) buiten beschouwing laten, tellen we er vanaf opener Age Of Shadows al een stuk of negen die onder luid gejuich het podium op- en aflopen. En zo gaat dat de volle 100 minuten van 01011001 continue door.

Marcel Coenen, Johan van Stratum en Timo Somers

Hoewel de combinaties van vocalen prima passen in het originele Ayreon-script en altijd zorgvuldig op elkaar worden afgestemd, zorgen die frequent doorwisselende samenstellingen live ook voor onrust; net als je een fraaie uithaal van John Jaycee Cuijpers (Praying Mantis, Battleroar) hoort of valt voor een loepzuivere passage van het Belgische talent Maggy Luyten, zijn ze alweer verdwenen om te worden afgelost door onder andere Damian Wilson (Landmarq, Threshold, Arena), Brittney Slayes (Unleash The Archers), Jonas Renkse (Katatonia) en/of Tom Englund (Evergrey). Dat is vooral jammer bij de weergaloze, maar korte fragmenten van uitblinkers Daniel Gildenlöw (Pain Of Salvation) en Michael Mills (Toehider).

Marjan Welman en Wudstik

Op spaarzame momenten wordt er voor een vast duet gekozen, zoals in Web Of Lies (Simone Simons met Phideaux Xavier op het scherm), E = MC2 (Wudstik en Marjan Welman) en Waking Dreams (Jonas Renkse en Anneke van Giersbergen). Dat zorgt meteen voor rust en diepgang. Overigens is Van Giersbergen – tussen haar collega’s in het hardrockzwart – het terechte, in alle opzichten goudglitterende en veelvuldig terugkerende vocale middelpunt van de avond.

Gastheer Arjen Lucassen beperkt zich tot een paar vocale bijdragen in Connect The Dots en The Truth Is In Here, een duet met een nerveus ogende Liselotte Hegt (Dial) dat niet helemaal van de grond komt. Ga er maar aan staan; vijf minuten om te schitteren op een podium dat je deelt met – als we goed hebben geteld – 25 prominente collega’s uit de progmetalscene.

Ayreon trok 15.000 bezoekers uit ruim vijftig landen

De spaarzame puntjes van kritiek wegen niet op tot de minutieus getimede, maar altijd enthousiast gepresenteerde krachtsinspanningen die van 01011001 – Live Beneath The Waves een nieuwe productionele en muzikale zegetocht maken. De opgeluchte en ontroerende dankwoorden van Arjen Lucassen en adjudant Joost van den Broek na afloop spreken boekdelen. Benieuwd met welk circus zij in 2027 naar Ayreon City trekken.

Gezien: 16 september 2023 in 013, Tilburg