Keuzestress, irritante drukte en gedwongen ruimte in je rooster, omdat je anders misloopt wat je wilde zien. Het zijn normaliter typische taferelen bij een uitverkocht festival, maar tijdens twee sold-out avonden Crossing Border heeft niemand er last van. Voor wie houdt van boeken en bandjes is het dit weekend heerlijk struinen door een rustige Koninklijke Schouwburg te Den Haag, waar – zoals het concept al pakweg dertig jaar is – interviews met literaire sterren worden afgewisseld met optredens van nog relatief onbekende of juist onterecht in vergetelheid geraakte muzieknamen.
Aan interessante stof geen gebrek. Op de vrijdagavond kijkt Nathan Thrall, die met zijn laatste boek een Pulitzer won, voorbij de aanhoudende oorlogsellende in Gaza. Hij schetst een alledaagse realiteit en stelt dat de veelgenoemde tweestatenoplossing vooral een woord is waarmee die realiteit gebagatelliseerd kan worden. Na Thralls sombere verhaal heb je nog meer waardering voor Sheherazaad. Zij toont met haar bezwerende, soms zwierende wereldmuziek, geproduceerd door vriendin Arooj Aftab, aan dat het juist heel makkelijk kan: verschillende afkomsten en culturen omarmen en samen laten gaan.
Paul Lynch won met Lied Van De Profeet de prestigieuze Booker Price. Het boek gaat over Eilish, een vrouw die veel balletjes hoog te houden heeft. Een mens zoals er miljoenen zijn. Ze gaat naar haar werk, zorgt voor haar familie en probeert ook zichzelf niet te vergeten. Om haar heen raakt haar thuisland in een burgeroorlog die heel geleidelijk maar tegelijkertijd heel snel verschrikkelijk escaleert. Voor ze het weet zit ze er middenin en verliest ze alles. Dat kan ons allemaal overkomen, stelt Lynch. En terwijl het je overkomt, blijven vragen als ‘wat eten we vanavond?’ ook nog gewoon relevant.
Een eindje verderop is het gesprek met Jean-Baptiste Andrea een stuk luchtiger. De ster-auteur vertelt met een grote glimlach over het proces achter zijn succesvolle boeken, waaronder Prix Goncourt-winnaar Waak Over Haar. Andrea is een rasoptimist die er niet in gelooft dat mensen steeds minder lezen. ‘Kijk eens naar dit festival! Zoveel publiek, het lijkt wel een rockconcert!’ En ook in talent gelooft hij niet; wél in passie en hard werken. Wanneer je vervolgens gaat luisteren naar Hamraaz, kun je niet anders dan instemmen met de Franse auteur. Passie en hard werken is precies wat Lucie Lelaurain en Khorshid Dadbeh uitstralen wanneer zij hun wat eentonige, maar eveneens betoverende blend van Iraanse en Armeense instrumentale folk spelen.
Safae El Khanoussi, schrijver van het beste Nederlandse boek van dit jaar, vertelt over gemarginaliseerde mensen. Hoe kunnen we anderen reduceren tot ‘asielzoeker’ of ‘vluchteling’, wanneer er achter ieder individu een heel levensverhaal schuilt? Ze spoort ons aan om na haar interview vooral met elkaar in gesprek te gaan. Wie weet wat een mooie roman er nu naast je zit? Het was ongetwijfeld ook deze nieuwsgierigheid naar elkander die The Antlers samenbracht met Okkervil River. De twee ondergewaardeerde indie-monumenten bundelen hun krachten tijdens een optreden dat alle kanten uitwaaiert. Er klinkt rustieke folkrock, ontspoorde noise en emotionele artrock. Tijdens opener I Don’t Want Love staat Antlers-zanger Peter Silberman in zijn uppie op het podium. Zijn stem: om te janken, zo mooi.
De zaterdagavond start met twee muziekoptredens die bijzonder zijn vanwege onaangekondigde gasten. Moor Mother heeft Irreversible Entanglements-bandlid Aquiles Navarro bij zich, die haar duistere doch hoopgevende poëzie voorziet van stemmig trompetspel en percussie. Peter Alexander Jobson, ook wel bekend als de bassist en toetsenist van I Am Kloot, heeft Elbow-frontman Guy Garvey uitgenodigd om samen aan de piano te zitten. Jobsons liedjes zijn stiekem bijzaak tijdens dit optreden; we zien hier gewoon twee goede vrienden in gesprek, waarbij er soms wat wordt gezongen. Ze zijn een hilarisch duo droogkloten. ‘Peter, je gaat nu een liedje zingen dat Mountains heet’, vraagt Garvey bijvoorbeeld. ‘Is dat gezien de topologische situatie van dit land niet een beetje pesterig?’
De vriendschap van Guy en Peter, beiden succesvolle muzikanten, doet je afvragen of Julia Schoch gelijk heeft, wanneer ze in een zaaltje verderop stelt dat ‘emancipatie gelijkstaat aan de dood van liefde’. De Duitse auteur schreef een boek waarin een vrouw na dertig jaar van haar man scheidt. De directe aanleiding is het individualisme. Omdat er meer ruimte moest komen voor haar, was er geen ruimte meer voor hen. Ook het optreden van de enigszins vergeten indiedarlings Local Natives spreekt Schochs stelling tegen. In de liefdevolle muziek van de Amerikaanse band zit ruimte voor zowel het collectief als het individu. De soulvolle samenzang is nog steeds om je vingers bij af te likken, maar sinds succesvolle debuutplaat Gorilla Manor heeft de groep z’n sound ook uitgebreid met gitaarsolo’s, prikkelende elektronica en warme a capella.
En nu we het toch hebben over gorilla’s: het meest memorabele moment van Crossing Border is het interview met Carolina Trujillo. Tijdens dit gesprek, dat eigenlijk over haar activistische roman De Instructies had moeten gaan, confronteert ze de zaal met het leed dat de mensheid dieren aandoet. De journalist maakt korte metten met zogenaamd diervriendelijke zuivelproducten en stelt dat er geen excuus is om vlees te eten. ‘Wordt vegan. Drink havermelk’, adviseert ze ons, en terwijl ze dit doet hoor je meerdere mensen mopperen, zuchten of mompelen dat ze allergisch zijn voor zuivel- en vleesvervangers. Een man vraagt Trujillo waar de grens ligt. Welke dieren sparen we en welke niet? Wanneer de schrijver antwoordt ‘wanneer het dier wil leven’, fluistert een sarcastische vrouw op de stoel voor mij: ‘En planten dan? Willen die niet leven?’ In mijn hoofd mep ik haar met een dennentak.
Na een prachtige voordracht van dichter Sofie Verdoodt mag MRCY het muzikale programma van Crossing Border afsluiten. Retrosoul klonk zelden frisser dan bij dit Britse duo, dat de hoge zang van frontman Kojo Degraft-Johnson omlijst met zowel gladde sax als futuristische electro. Voor het eerst staan er mensen in het publiek op om te dansen. MRCY’s lichtvoetige muziek blijkt echter ook de perfecte soundtrack om eens rustig bij terug te blikken op de vele verhalen die Crossing Border 2024 ons bracht. Het festival gaat in de kern over bandjes en boeken, maar omvat veel meer dan muziek en literatuur. Achter ieder optreden en onder ieder interview zat een diepere laag van betekenis.
Gezien: 1 en 2 november 2024 in Den Haag
Fotografie: Remco Koers
