Vijftig jaar geleden werd Bohemian Rhapsody van Queen voorzien van beeld: ‘s werelds eerste videoclip. En nee, dat was dus niet Video Killed The Radio Star van The Buggles, dat in 1981 als eerste de lucht inging op MTV. Het jubileum van Bohemian Rhapsody vormt de inspiratie voor The World Of Music Video, een expositie over videoclips in het Forum in Groningen.

De tentoonstelling biedt een powerwalk door de tijdlijn van beeld en muziek, met vanzelfsprekend veel Britse en Amerikaanse clips, maar ook aandacht voor bijvoorbeeld Congolese, Indiase en Nederlandse artiesten. De expositie laat zien dat de videoclip nooit uit de mode is geraakt, integendeel, en dat het multidisciplinaire medium onlosmakelijk verbonden is met popmuziek.

Bij aanvang krijg je een koptelefoon. ‘Je wil natuurlijk wel de muziek erbij horen’, wordt er gezegd. En ja, als je voorbij de ingang Thriller op een monitor ziet, is het wel prettig als je de onmiskenbare Quincy Jones-grooves erbij hoort, terwijl Michael Jackson de soepelste zombie ooit speelt. Het perfecte popnummer met een monumentale videoclip. Je wandelt vervolgens door een ruimte met diverse monitoren, geplaatst op metalen stellages. Aan je rechterkant zie je een korrelig …Baby One More Time van Britney Spears op een oud bakbeest van Philips, aan je linkerkant in HD Montero van Lil Nas X. Bij elke tv een bordje met achtergrondinformatie, terwijl je koptelefoon automatisch schakelt tussen de nummers, afhankelijk van waar je staat.

De usual suspects zijn uiteraard aanwezig: Take On Me, November Rain, Bittersweet Symphony, dat werk. Videoclips van hedendaagse artiesten als Billie Eilish (Bad Guy) en FKA Twigs (Don’t Judge Me) laten eigenlijk meer overeenkomsten zien dan contrasten. De verschillen zijn er – modernere technologie, korter van duur, vaak eenvoudiger – maar in de basis proberen ze hetzelfde. De zombiedans van Jackson is nog steeds populair en zou in 2025 zonder twijfel viraal gaan op TikTok, al zou de clip vijf keer zo kort zijn. Het is dan ook niet heel verrassend dat een handjevol van die decennia oude clips op moderne platforms alsnog miljarden keren bekeken zijn.

Wat de eerste videoclip ooit is, zorgt nog wel eens voor verwarring. Die discussie is overigens niet zo spannend, want alles van vóór Bohemian Rhapsody bestond voornamelijk uit livebeelden en The Buggles waren dus zes jaar later van de partij. Freddie Mercury was een geboren entertainer, maar niet alle artiesten konden zich aanpassen aan deze nieuwe kunstvorm. Kijk je bijvoorbeeld naar I Can’t Dance van Genesis, dan valt op hoe ongemakkelijk die seventiesrockers op beeld zijn, omdat ze het niet gewend waren voor de camera te dansen. Gezien de songtitel konden Phil Collins en co daar zelf ook wel de humor van inzien.

Tegenwoordig is een eigen presence op beeld hebben net zo belangrijk als goed kunnen zingen, zoniet belangrijker. Autotune voor stijve heupen hebben ze nog niet uitgevonden. Zie je de clips van Beyoncé, Die Antwoord en Stromae, dan lijkt het alsof er al was nagedacht over het script terwijl de songtekst nog geschreven moest worden. Het beeld is allang niet meer supplementair aan het geluid, en dus ook nooit echt geweest, vanaf het moment dat de muziekvideo een begrip werd.

Muziek, film, dans, mode, beeldende kunst, theater – de multidisciplinaire aard van het medium vormt de rode draad door de expositie. Het Groningse Forum maakt ook ruimte om een blik te werpen op bijdragen van Nederlandse komaf, zoals bijvoorbeeld Emma Westenberg die Pynk van Janelle Monáe regisseerde, Anton Corbijn die hetzelfde deed voor Enjoy The Silence van Depeche Mode en choreograaf Shay Latukolan die de dans verzorgde voor Back On 74 van Jungle. De expositie toont een complete tijdlijn die reist langs meerdere periodes, genres en culturen. Van virale dansjes die de wereld overgaan tot rauwe en experimentele kunstprojecten die een specifieke tijdgeest vangen. De fascinatie voor oude videoclips blijft en hedendaagse artiesten zien het nog altijd als een onmiskenbaar onderdeel van hun creatieve visie.

THE WORLD OF MUSIC VIDEO is nog t/m 18 mei te zien in het Forum, Nieuwe Markt 1 in Groningen. forum.nl

Fotografie Niels Knelis Meijer