Een optreden van Heilung is geen concert. Het is een afdaling, een sprong in de duisternis. De ruimte vult zich met een gewicht dat je direct naar een andere tijd en plek trekt. Geen lichtshow, geen podium zoals je gewend bent. Wat je ervaart is primitief, rauw. Heilung weeft een klanklandschap dat voelt als een uitbarsting van de aarde zelf. Beenderen kletteren, stemmen roepen en je voelt het aan alles: dit is geen entertainment. Dit is ritueel. Dit is oer.

Fotografie Willem Schalekamp

Maar voordat de poort naar dat lang vervlogen tijdperk zich opent, is het de eer aan Zeal & Ardor om de kwetterende vogelgeluiden – die de AFAS Live al een uur vullen – te smoren met iets dat nog het meest lijkt op de perfecte, revolutionaire schokgolf. Badend in schaduwen versmelten oprichter Manuel Gagneux en zijn gevolg in een kleine drie kwartier donkere, rauwe blackmetalenergie met diepe, soulvolle klanken van slavenspirituals, ijzige screams en kletterende kettingen. De Droomvlucht staat in de fik.

Want de man achter de dubbele microfoon huilt, schreeuwt en fluistert en zet zo elke bezoeker gevangen met een mokerslag die balanceert tussen emotie, verlangen en wanhoop. Vers werk van het onlangs verschenen vierde album Greif domineert in de set en is vakkundig vervlochten met eerder werk (Devil Is Fine, Blood In The River, Götterdämmerung) waarmee de Zwitsers-Amerikaanse avant-garde metalband zich sinds 2013 in de kijker speelt en levert daarmee de perfecte storm vóór de stilte. Geniaal geweld.

En dan verandert het podium, gehuld in rook en schaduw, in een oerwoud van geluid en primitief beeld. De bonte neofolkgroep die zich Heilung noemt blijkt al snel véél meer dan een alledaags orkest. Dit is een rondreizend ritueel der Heidenen dat verder gaat dan muziek. Noem hen sjamanen, boodschappers van een verloren wereld die je vanaf de openingsceremonie en In Maidjan meenemen naar een plek waar de moderne werkelijkheid niet meer bestaat en waar het onbekende, het mystieke, alles overheerst. Dat ruikt naar salie en naar méér.

Gehuld in gewaden die lijken op iets dat je alleen in museumvitrines ziet en lichamen die worden bedekt met runen, oude symbolen óf een hertengewei, waant elke bezoeker van dit eigenzinnige schouwspel zich vanavond in een auditief, Middeleeuws bosbad. Een belevenis die oorsprong vond in eeuwenoude gebruiken vol rauwe stemmen die echoënd ronddansen in de ruimte terwijl de kijker wordt ondergedompeld in het onbekende.

Dit is ondanks de verbindende boodschap voorafgaand aan het optreden zeker niet voor iedereen. Het leeuwendeel van de performers bespeelt vreemde artefacten uit de ijzertijd en wapens gemaakt van botten en dierenhuiden. Zoals tijdens Krigsgaldr, dat ironisch genoeg verhaalt over de strijd om begrip en werd gebaseerd op inscripties in een archeologische vondst uit 600 na Christus.

Want al zijn ook de van oude munten afkomstige teksten vaak nauwelijks te begrijpen voor de gemiddelde sterveling zonder Vikingstudie, kabouterkennis of ticket voor Castlefest; de kristalheldere vocalen van zangeres Maria Franz en haar gezusters vertellen pakkende verhalen. Vertelsels die een hypnotiserend contrast vormen met de puls van de trommels, keelzang van Kai Uwe Faust en koorzang, zoals tijdens Svanrand, een ode aan oud Noorse godinnen en heroïsche vrouwen, dat afkomstig is van het tweede album Futha uit 2019.

Heilung maakt geen muziek maar wekt iets tot leven. De puls van de trommels en het gekrijs versus het gefluister van stemmen, brengen een vergeten energie naar boven, iets dat je als toeschouwer doet beseffen dat je deel bent van een veel grotere cyclus. Voor even ben je niet in een concertzaal. Je staat in een donker woud, omringd door geesten, de aarde ruikt naar bloed en hout. Je kijkt om je heen, en je ziet de rest van het publiek; ogen gesloten, lichamen stil, maar van binnen in beweging. Iedereen wordt langzaam meegetrokken in dezelfde trance.

Of ja, bíjna iedereen. De dagjesmensen die alles door het scherm van hun smartphone bekijken en kiekjes van deze zogenaamde ‘gekkies’ schieten om op de volgende familieverjaardag te kunnen pochen, hadden wat uw recensent betreft overigens ter plaatse ceremonieel vastgebonden mogen worden tijdens een van de offerandes. Voorkomen is immers beter dan genezen.

Gelukkig mag het gezelschap gedurende de set en voorafgaand aan Alfadhirhaiti rekenen op wolvengehuil en geblaf uit het publiek. Getuige de glimlach op het geverfde en bebaarde gelaat van multi-instrumentalist Christopher Juul is dat een compliment dat in elke taal in ontvangst genomen kan worden.

Als vervolgens de laatste klanken van de uitbundige apotheose Hamrer Hippyer wegsterven, blijft de héle AFAS Live achter met een voldaan gevoel dat moeilijk te plaatsen is. Alsof je iets hebt meegemaakt dat zowel ongemakkelijk als essentieel is en je teruggekeerd bent naar een plek die je nooit kende, maar die toch altijd in je sluimerde.

Want Heilung is een deur. En die deur, eenmaal geopend, laat zich niet makkelijk sluiten.

Gezien: 21 september 2024 in AFAS Live, Amsterdam