Terwijl ESNS losbarst, beleeft het Groninger Museum een primeur: vandaag opent The Art Of Hipgnosis, de eerste grote overzichtstentoonstelling ter wereld van het legendarische designcollectief Hipgnosis uit Londen. Storm Thorgerson en Aubrey Powell waren verantwoordelijk voor iconisch artwork van onder meer Led Zeppelin, Genesis, Paul McCartney, Peter Gabriel en uiteraard Pink Floyd – van laatstgenoemde mag Powell zich tot op de dag van vandaag huisontwerper noemen. De expositie is tot en met 14 mei te zien, OOR neemt u alvast mee voor een voorproefje.

Bij Hooghalen staat een koe in de wei. Een vertrouwd, oer-Hollands tafereel, waar de trein zonder omhaal voorbij raast. De naadloos geklede zakenman tegenover ons slaat er dan ook geen acht op. Bij aankomst in Groningen staat zijn afspraak aan het eind van het perron te wachten, al even keurig in pak gestoken, zonnebril op in de waterige winterzon. Een stevige handdruk, de man uit de trein steekt meteen een sigaretje op en verdwijnt door de kou in een stevige rookpluim. Het komt allemaal wel érg bekend voor…

De rokende man en zijn compagnon lopen de stad in, op de brug versnelt hun pas, bij het regenboogzebrapad zijn we ze al uit het oog verloren. Dan houden we halt, gevangen door het kleurenprisma aan onze voeten. Dat ligt er al jaren, maar valt qua symboliek vandaag pas echt op z’n plek. Want draaien we ons om, dan ligt daar het Groninger Museum. Een van de weinige plekken in de Nederlandse cultuursector die rock & roll als hogere kunst ziet, zo weten we van vroeger.

Anton Corbijn, David Bowie en de Rolling Stones (vanaf 30 juni op herhaling) werden er al met uitgebreide exposities geëerd en eigenlijk had directeur Andreas Blühm zijn oog op Their Mortal Remains, de tentoonstelling van Pink Floyd, laten vallen. Die productie bleek, geheel in Floyd-stijl, te groot om in Groningen op te voeren. Maar Blühm raakte wel in contact met een essentiële speler in hun visuele universum: Aubrey Powell, mede-oprichter van designcollectief Hipgnosis en verantwoordelijk voor vele tientallen iconische albumhoezen van Pink Floyd, Led Zeppelin en Genesis tot het Groninger Solution.

Powell (openingsfoto) overziet de opening van deze allereerste overzichtstentoonstelling van zijn werk hoogstpersoonlijk. In 1967 richtte hij Hipgnosis samen op met Storm Thorgerson (die in 2013 overleed). In die tijd kostte het soms maanden om een ontwerp te verzinnen en uit te voeren – waar je vandaag met Photoshop in een handomdraai een zakenman in brand kan zetten. ‘Nee, daarvoor gingen we naar Hollywood, met professionele stuntmannen en echte vlammen’, lacht Powell, terwijl hij door de gangen van het Groninger Museum struint.

Maar het kon nog veel gekker: voor Animals werd in 1977 een opblaasbaar varken tussen de torens van Battersea Power Station gehangen. ‘We hadden zelfs iemand om ‘m naar beneden te schieten in geval van nood. Dat bleek op dag één van de shoot niet nodig. Maar wat denk je: op dag twee was die schutter er niet en waaide dat varken los, recht in de aanvliegroute van Heathrow.’ 

Nu we toch een eindje met Aubrey Powell oplopen, kan hij misschien een oud mysterie uit de wereld helpen: wie schreef in ‘67 toch het niet bestaande woord Hipgnosis op de deur van hun appartement, wat hem en Thorgerson op de naam bracht? ‘Nou, dat kan maar één iemand geweest zijn. Dat woord stond op de deurpost gekrast, in balpen. Het was te slim om zomaar vandalisme te zijn, want je had dus hip, ofwel cool, en gnosis, wat spirituele kennis betekent. En samen klonk het dus als hypnosis. Wie troffen we binnen in onze flat aan? Syd Barrett. Hij ontkende in alle toonaarden, maar zat daar wel te gniffelen, met een balpen in z’n hand…’

Hipgnosis werkte vanuit een studio in Denmark Street, het hart van de Londense muzikantenscene. De klussen kwamen min of meer volgens opdracht, al hielden Powell en Thorgerson altijd de vrije hand – ook al kwam ze dat soms op een afgekeurd ontwerp te staan. ‘Dat deerde ons niet zo. We maakten wat we wilden maken, op basis van wat we van de plaat gehoord hadden. De muziek was ons aanknopingspunt. Sommige artiesten konden de controle niet uit handen geven, zoals Peter Gabriel. Nou is dat natuurlijk ook een visionair, hij is bij alle schakels van zijn werk betrokken. Dus dat werd schipperen. De Stones hebben ooit een idee afgekeurd, dat is dan jammer. Maar bijvoorbeeld Pink Floyd ging overal in mee, ze vonden alle ideeën geweldig, hoe gewaagd ook.’

‘Bij Atom Heart Mother kregen Storm en ik een beetje een pastoraal gevoel, dus gingen we naar het platteland om een koe op te zoeken. Geen bandnaam of titel op de hoes, de platenmaatschappij ging finaal door het lint. De bandleden hielden echter voet bij stuk: dit is de hoes. Zij zagen ons niet als een vijfde wiel aan de wagen, maar echt als een onderdeel van het team. En wat onze vondsten betreft: als je vrijelijk kan associëren, ligt de inspiratie gewoon op straat.’

En daar zijn ze dan, in vol ornaat, rechtstreeks vanuit het dagelijks leven, zelfs op een januaridag in Groningen. De koe, de zakenman en de regenboog, ofwel Atom Heart Mother, Wish You Were Here en The Dark Side Of The Moon. Laatstgenoemde is het centerpiece van de tentoonstelling, waarbij we een origineel getekend ontwerp met notities zien, aangevuld met vele hoesvarianten door de jaren heen.

De overige zeven zalen zijn grofweg verdeeld over Pink Floyd, Led Zeppelin, Paul McCartney, Peter Gabriel/Genesis en 10CC, aangevuld met de nodige varia, zoals originele camera’s en gebruiksvoorwerpen uit Hipgnosis’ oude studio. De iconische albumhoezen gaan vergezeld van schetsen, probeersels en uitgebreide uitleg, opgetekend bij monde van deze zelfde Aubrey Powell. Hij heeft ook een aantal bijzondere relikwieën uit zijn persoonlijke archief gelicht, zo blijkt als we halverwege de expositie een hoekje omslaan en in Led Zeppelin-sferen zijn beland.

The black object. Er is geen item dat de rockfanaat zo tot de verbeelding spreekt als het mysterieuze zwarte beeldje op de hoes van Presence (1976). ‘Dit is mijn favoriet’, glundert Powell trots, als hij tekst en uitleg geeft bij het originele black object, dat nu in het Groninger Museum pronkt. ‘Dit ornament heeft de hoes zo’n ongelooflijke mystiek meegegeven, mooier kan het niet zijn voor een grafisch ontwerper. Wat is het, waar komt het vandaan, waarom staat het daar op tafel? Het straalt iets vreemds uit en houdt de mensen nog steeds bezig.’ In Pawn Stars werd er laatst voor duizenden dollars eentje van de hand gedaan, was die dan namaak? ‘Er zijn er acht gemaakt’, lacht Powell, ‘de bandleden en management, de jongen die ons hielp het idee uit te voeren, Storm en ikzelf. Hier in de vitrine zie je het exemplaar dat je ook op de hoes ziet. En nee, je mag ‘m niet aanraken. Dat is sinds 1976 denk ik de vraag die mij het meest gesteld is, haha!’

Al wordt ook, al dan niet als grap, de vraag of Pink Floyd ooit nog bij elkaar komt een paar keer van stal gehaald, vanmiddag in Groningen. Powell is nog altijd actief als huisdesigner van Floyd plus z’n individuele componenten en zit dus dicht op het – helaas gedoofde – vuur. ‘Ik sprak David Gilmour gisteren nog. Het is onmogelijk om deze mannen nog aan één tafel te krijgen, Rick Wright is nota bene niet meer onder ons. Héél af en toe komen de resterende lijntjes samen – en dan gebeurt er wel wat, hoor. De onderlinge chemie is er absoluut. Maar dan moeten ze wel met elkaar gaan praten en dat zit er niet meer in. Ga er nou maar vanuit dat het gegeven Pink Floyd, na The Endless River en Their Mortal Remains, iets van de verleden tijd is.’ 

Wat ons weer brengt bij waar het allemaal begon: de Pink Floyd-tentoonstelling in het Victoria & Albert Museum, die kennelijk niet in het enorme Groninger Museum past. Is Powell tevreden over de erfenis van zíjn aandeel in de rockhistorie? ‘Dat Hipgnosis nu in een echt museum terechtkomt, vervult me van trots. Op design voor popmuziek werd vaak neergekeken, dit is echter een stap naar fine arts. Waar het ook thuishoort. Dus het is niet alleen rockhistorie maar ook kunstgeschiedenis geworden. Ondertussen heeft Anton Corbijn een geweldige documentaire gemaakt, Squaring The Circle: The Story Of Hipgnosis, die dit weekend vertoond wordt op Sundance. Helemaal in zwart-wit, behalve de hoezen zelf. Wat een geweldig idee. De muziek is in de tussentijd veranderd, de techniek helemaal, maar of je nou letterlijk knipt en plakt of alles digitaal doet, de fantasie is er nog steeds en blijft z’n werk doen. Dat belooft veel goeds voor de toekomst.’

Ach ja, de fantasie… Even later, op de Grote Markt, stijgt de kakelverse eierbal ons kennelijk naar het hoofd. Vliegt daar nou een varken rond de Martinitoren? We schudden het hoofd en nemen nog een hap. Nee, de verbeelding sloeg gewoon even op hol. En bovendien: een gekookt ei in een enorme bitterbal, veel gekker moet het toch niet worden tijdens een middagje Groningen? We nemen het regenboogzebrapad terug naar het station en sjezen in een trein vol zakenlui weer door het Drentse platteland. In de verte vliegt nu toch echt een varken. Bij Hooghalen staat nog steeds een koe in de wei. De betovering van Hipgnosis gaat hopelijk nooit voorbij.   

THE ART OF HIPGNOSIS is nog tot en met 14 mei te zien in het Groninger Museum. Kijk op: groningermuseum.nl.

De nieuwe OOR is uit!

Bestel ‘m hier.