Twee jaar voor zijn dood in 2016 wijdde de satirische website De Speld een artikel aan Wim Brands onder de kop ‘Man presenteert 10 jaar onopgemerkt een boekenprogramma’. Het discussietje dat erop volgde hing van misverstanden aan elkaar. De een meende dat De Speld het verkeerde slachtoffer had gekozen, de ander vond het een terechte diss, weer een ander zag het als een ode.

Uit het stuk valt niet op te maken hoe de schrijvers het bedoelden, maar het is aannemelijk dat ze niet toevallig voor Boeken kozen. Het opmerkelijke aan het programma was niet dat er geen hond naar keek; dat viel nog best mee. Het was de vorm die verbaasde. Twee gesprekken met schrijvers over recent verschenen boeken, gevoerd vanuit oprechte interesse, zonder mediatraining of uitvoerige montage achteraf. De eerste aflevering uit 2005 voelde al hopeloos ouderwets en de afstand tot de rest van de programmering werd, onder invloed van het vrijwel gelijktijdig gestarte De Wereld Draait Door, alleen maar groter. 

In de muziekwereld zijn types als Wim Brands eerder regel dan uitzondering. Alleen bij de majors moet je doen wat ze verwachten. Daarbuiten stikt van de muzikanten, organisatoren, labelbazen en bloggers die tegen alle trends in vasthouden aan hun eigen waarden. 

De meest wimbrandse persoon van allemaal is waarschijnlijk Bob Rusche, bij OOR-lezers bekend van zijn jaarlijstjes. Niemand op de redactie zal het doorhebben als hij per ongeluk een kassabon van de Gamma inlevert. Eurocol 099 Dispersieprimer Voorstrijk? Het zal wel dark ambient zijn.

Iedere zondagavond presenteert Rusche bij vrijwilligersbolwerk De Concertzender het radioprogramma X-Rated, waarin hij nieuwe muziek draait in genres als horror electronics, dark folk, industrial, EBM en electrowave. Met zijn donkere basstem kondigt hij de platen aan en af. Hij noemt de artiesten en titels, de albums waarvan de tracks afkomstig zijn, de verschijningsdata, de labels en sublabels, de standplaatsen, de namen die achter de aliassen schuilgaan. En dat is het. Geen frivoliteiten, meningen, belspelletjes. Zelfs als je alle afleveringen hebt geluisterd, heb je geen idee wie Bob Rusche is. 

Op Twitter word je niet veel wijzer: zijn timeline bestaat voornamelijk uit een opsomming van de muziek die hij in zijn vrije tijd luistert: ‘Draait de experimentele avant-garde drones van Nurse With Wound met Spiral Insana uit 1986.’

Ik herinner me mijn eerste X-Rated, toen nog op Kink FM. Kapot van alweer een dronken weekend lag ik op de bank, te moe om wakker te blijven en te lui om naar bed te gaan. En toen klonken ineens die fabrieksgeluiden uit mijn brakke boxjes. Ik vond het niet meteen mooi, de verbazing overheerste: noemden ze dit muziek?

Ruim twintig jaar later is 3FM in zijn zoveelste crisis beland – of is het nog steeds de eerste? Onze nationale popzender probeert al decennialang zoveel mogelijk luisteraars te trekken door te doen wat uit onderzoek blijkt dat die luisteraars willen. Maar zo werkt cultuur niet. Voordat The Beatles bestonden wist niemand dat hij behoefte had aan The Beatles. 

Misschien moeten ze Bob eens bellen. Met een beetje geluk trekt hij de zender uit het slop. En anders hebben die gasten van De Speld over tien jaar weer een lollig stukje.