Wat een bondige making of van het Mogwai-album As The Love Continues (2021) had moeten worden, groeit tijdens de pandemie uit tot Mogwai – If The Stars Had A Sound, een anderhalf uur durende en drie decennia omvattende documentaire over de Schotse postrockband.

Al sinds midden jaren negentig imponeert het uit Glasgow afkomstige Mogwai met zijn emotionele, escalerende en vaak overweldigende gitaarsound. ‘Ik werd compleet weggeblazen door ze’, aldus Alex Kapranos, zanger/gitarist van Franz Ferdinand, die de tieners destijds hun eerste optreden bezorgde. ‘Het week af van wat wie dan ook deed in die tijd.’ Tussen de vele getuigenissen door zien we in Mogwai – If The Stars Had A Sound hoe het album alsnog materialiseert, ondanks de Atlantische Oceaan die de band scheidt van producer Dave Fridmann.

Maar wie hoopt Mogwai na het zien van de film beter te kennen, wacht een deceptie. Filmmaker Anthony Crook laat de bandleden vrijwel niet aan het woord, maar kiest voor muziekgerelateerde anekdotes van direct betrokkenen. Begrijpelijk, want Mogwai is vóór alles een scheppende eenheid, terwijl de losse delen niet noemenswaardig boeien. Met wat goede wil is Stuart Braithwaite frontman, omdat de meeste credits op zijn naam staan. Maar doorgaans komen de veelal instrumentale tracks in gezamenlijkheid en min of meer organisch tot stand.

Zoeken naar scandaleuze voorvallen is ook vrij kansloos. Verder dan dat ze in 2006 bij de NME-Awards weigeren op te staan als Paul McCartney zijn Godlike Genius-onderscheiding incasseert, kom je waarschijnlijk niet. Het enige andere schandvlekje verneem ik van collega Willem Jongeneelen, die hen een kwart eeuw terug interviewde. Hij trof ‘een stelletje strontvervelende, opgeschoten gasten waar geen fatsoenlijk antwoord uit kwam’. Knetterstoned bovendien.

Let wel: deze anekdote stamt uit de tijd dat Braithwaite nog een volle bos haar had en de piepjonge band voor de keuze stond werkloos te blijven, bij McDonalds in dienst te treden of serieus werk te maken van Mogwai.

Neemt niet weg dat er bij de film genoeg te genieten valt. Zo is de ontstaansgeschiedenis van het nummer My Father My King vermakelijk. Producer Arthur Baker legde Mogwai ooit de gelijknamige Joodse hymne Avinu Malkeinu voor, omdat deze hem al een leven lang emotioneerde. Van een plechtig ritueel in een synagoge schakelt Crook naar de studio, waar Mogwai de melodie voorzichtig met meerdere gitaren aftast.

‘But obviously’, aldus Baker, ‘they took it to the next level’. Via een harde cut zijn we terug in Mogwai’s Castle Of Doom, waar de track inmiddels volledig ontspoort en gelaagde distortion dwars door je trommelvliezen heen trapt. De twintig minuten durende track is live nog regelmatig de hekkensluiter.

‘Hun muziek is wonderschoon, zonder dat je afgeleid wordt door teksten’, zegt Baker, die daarmee de bal voor het doel legt van filmmakers die zoeken naar muziek voor een soundtrack. De Schotse kunstenaar Douglas Gordon trapt die bal erin en vraagt de band input voor Zidane: A 21st Century Portrait (2006), een filmisch portret waarin ‘Zizou’ tijdens een belangrijke Real Madrid-match door maar liefst zeventien camera’s op de huid wordt gezeten.

Over het moment dat de legendarische voetballer met een rode kaart wordt weggestuurd en – onder begeleiding van Mogwai’s Wake Up And Go Beserk – de tergend lange gang over het veld naar de spelerstunnel maakt, zegt Gordon: ‘Die scène is net zo emotioneel als die van Jezus die op de Via Dolorosa loopt, op weg naar zijn kruisiging.’

Mooi zijn ook de woorden van wijlen John Peel, vermoedelijk de invloedrijkste radio-dj aller tijden, die niet geloofde in een grootse toekomst voor de band. ‘I thought you would be one of those guys that just a couple of weirdo’s would like.’ Of van detectiveschrijver Rankin, die een link legt tussen Schotland als land van uitersten en de Jekyll & Hyde-tegenstellingen binnen composities van Mogwai: ‘I want to be where extremes meet.’

De waarschijnlijke apotheose van de oorspronkelijke versie van de docu – het moment dat As The Love Continues de koppositie bereikt van de Britse albumlijst – sneeuwt onder bij de definitieve bewerking, die afsluit met twee fans, onderweg naar een concert.

Hun persoonlijke verhaal illustreert dat Mogwai’s muziek zich voegt naar ieders emotie, hoe uiteenlopend ook. ‘They combine a variety of intense emotions: hope, joy, sadness, compassion and even a sense of loss. Anyone can take anything they want from their music and make it their own.’ Slotsom? Mogwai moet je niet ontleden of snappen. Je moet erin duiken, voorover en met je ogen dicht.

MOGWAI – IF THE STARS HAD A SOUND is op 7 september te zien tijdens het Music Film Festival in Pathé Tilburg. Programma-info: musicfilm.nl