Toen ik Herman Nijhof drie jaar geleden voor de rubriek De Plaat & Zijn Verhaal vroeg naar zijn favoriete OOR-foto koos hij een concertfoto uit 1998 van Lester Butler op Moulin Blues in Ospel. Butler, 38 jaar, mondharmonica aan de lippen, met doffe ogen starend in het ledige. De blues staat op zijn gezicht te lezen. Een week later was hij dood. Overdosis heroïne en cocaïne.
Herman Nijhof was een van de fotografen die jarenlang voor OOR langs clubs en festivals trok om onze concertverslagen tot leven te laten komen. Van halverwege de jaren tachtig tot eind jaren negentig vulde hij regelmatig onze kolommen, daarnaast was hij werkzaam voor De Twentsche Courant (nu Tubantia), Alles Op 10 (podiumkrant in het oosten des lands) en niet te vergeten de gemeente Enschede, want van negen tot vijf was Nijhof ‘gewoon’ werkzaam als tuin- en landschapsarchitect voor de gemeente. ‘De regio’ was zijn uitvalbasis, in een tijd dat iedere middelgrote provinciestad in ons land nog een bloeiende poptempel had en bands als The Feelies, The Gun Club, Talk Talk en ook Kevin Coyne en John Cale nog gewoon op hun hoogtepunt in Deventer en Enschede te aanschouwen waren. Andere tijden.
Het portret van Mark Hollis op de studentencampus in Enschede in het oeuvreboek van Nijhof is het levende bewijs. Blader door 40 Jaar Muziekfotografie, sla setlist.fm erop na en lees dat Talk Talk in 1984, het jaar van doorbraakplaat It’s My Life, in een halfjaar tijd 14 (!) keer in ons land optrad. Overal en nergens. En dus ook, op 18 oktober, in een zaal vol dronken studenten en Herman met zijn Agfa Clack. Het zal een van zijn eerste popfoto’s geweest zijn.
Eigenlijk was hij al voor de popmuziek verloren toen de disco het eind jaren zeventig van de gitaren overnam. Herman is een kind van de beatgeneratie. Halverwege de dertig is hij al, als zijn zwager hem een maand voor die Talk Talk-show meeneemt naar de tweede editie van Pandora’s Music Box in Rotterdam, waar alle obscure garagerock- en new wave-bandjes optreden die zijn zwager voor hem op cassettebandjes opneemt en waarin Herman wel weer iets van de energie en opwinding van de muziek uit zijn jeugd herkent. Het legendarische festival is uitvoerig terug te beleven in dit boek, inclusief een persoonlijke herinnering van punkdichteres Anne Clark aan haar ontmoeting – in de lift van De Doelen – met haar heldin Nico.
Herboren keert Herman terug naar Enschede, waar muziekjournalist Berend Ongena hem rekruteert als zijn vaste begeleider. Samen gaan ze jaren op pad voor De Twentsche Courant en OOR. Dat werk (en meer) is nu verzameld in 40 Jaar Muziekfotografie. We zien illustere indiebands (Galaxie 500, Yo La Tengo, The Chills), legendarische hardcorebands (Fugazi, NoMeansNo, Meat Puppets, fIREHOSE), geniale gekken (Mark Kramer, Eugene Chadbourne, MC 900 Ft. Jesus) en heel veel Amerikaanse rootsmuzikanten de revue passeren, plus de Groten der Aarde op de festivals. Eddie Vedder op de kraanarm van de tv-camera, Pinkpop ’92, dat is wel de bekendste van Nijhof.
Zonder sterren geen fotoboek, maar ik blader liever door de hoofdstukken die bewijzen dat het clubcircuit er dertig, veertig jaar geleden héél anders bijlag. Vruchtbaar, levendig, met rafelrandjes, soms een tikkie goor: het bloed bij Skinny Puppy en Foetus, de duivel in Cave en Te Bos, de kilheid van Peter Steele. Een aardige vondst zijn de spreads waarop een artiest op verschillende momenten in zijn carrière is vastgelegd. Het geeft een (soms pijnlijk) doorkijkje in het rock & roll-leven. Zulks hoeft niet per se af te lopen zoals bij Red Devils-voorman Lester Butler – of Mark Lanegan (57), Rory Gallagher (47), Willy DeVille (58) en Herman Brood (55), om nog maar wat betreurde helden van Nijhof te noemen.
Tegenwoordig hopen rock & rollers eerst oud te worden voor ze gaan. De vele grijze koppen op de roots- en Americana-festivals in het noorden, oosten en zuiden van het land, die Nijhof altijd trouw is blijven bezoeken en fotograferen, getuigen hiervan. Richard Thompson, Taj Mahal, B.B. King, Harry Muskee, John Mayall – hij overleed deze zomer op zijn negentigste – zijn zo wat blikvangers van dit fraaie egodocument. Mayall nam gerust de tijd om te poseren. Maar het dierbaarst zijn Nijhof toch de concertfoto’s. Want, zoals hij drie jaar geleden al vertelde in gesprek met mij, ‘ik vond het vooral leuk om een soort portretfoto van een artiest te schieten zoals hij of zij echt is: op het podium’. Zonder pose. Rock & roll zoals rock & roll bedoeld is.
40 JAAR MUZIEKFOTOGRAFIE van Herman Nijhof is verschenen bij Concerto Books.
