Deze week overleed Betty Davis, the first lady of funk. In die hoedanigheid maakte ze in de jaren zeventig de smerigste, meest sexy en geladen muziek die je ooit zult horen. OOR‘s Harry van Nieuwenhoven raakte in 1976, ten tijden van haar eerste major label-album Nasty Girl, in de ban van haar rauwe funk en zocht de Amerikaanse zangeres op.

Het Poparchief komt tot stand in samenwerking met Collectie Nationaal Pop Instituut, onderdeel van het Allard Pierson – De Collecties van de Universiteit van Amsterdam.

Foto Gilles Petard/Redferns

Kant twee van Betty Davis’ eerste Island-elpee Nasty Gal opent met het uiterst suggestieve nummer F.U.N.K. waarin Betty met een verhit stemgeluid, alsof ze zojuist van twee jaar eenzame opsluiting bevrijd is, een niets verbloemende geloofsbelijdenis doet. Ze bekent ruiterlijk dat funk een simplistische muzieksoort is die een niet nader te kwalificeren en kwantificeren uitwerking op haar lichaam en geest heeft. In de rij artiesten die volgens haar de funk een goede dienst hebben bewezen, is het aantal vrouwen gering te noemen. Slechts Ann Peebles, Aretha Franklin en Rufus’ Chaka Khan hebben – volgens Betty – met succes het funkexamen afgelegd. Dames die Betty Davis als The First Lady of Funk op Nasty Gal allemaal ruimschoots achter zich laat.

Nasty Gal is een hoogwaardige funkplaat. Hoe je het ook bekijkt. Begeleid door een doorlopend op dreef zijnde begeleidingsgroep, opgebouwd uit muzikanten die afkomstig zijn uit North Carolina, vergelijkt Betty de uitwerking van funk terecht met de uitwerking van sex op de mens. Haar teksten zijn veelal zó suggestief niets verbloemend, dat ze op de lachspieren werken.

De al even suggestieve funkmuziek leent van de verworvenheden die de funkoogst van de laatste jaren heeft gegeven. De muziek zit vol met van Sly Stone’s Fresh bekende ritmes, van Jimi Hendrix bekende gitaarsolo’s (die indrukwekkend worden gereïncarneerd) terwijl Betty Davis’ vocalen doorspekt zijn met een soort aangeboren geilheid die Tina Turner’s manier van zingen trutterig maakt. Moet ik nog meer zeggen?

Sunshine

Nasty Gal is Betty’s derde elpee. De eerste twee, als cut outs uitsluitend via Boudisque, Amsterdam nog leverbaar, die de titels Betty Davis (1973) en They Say I’m Different (1974) droegen, verschenen op het onbeduidende Just Sunshine Records-label, en werden uitsluitend in de Verenigde Staten uitgebracht. Vond Betty het geen groot bezwaar voor zo’n onbeduidend label (met alle promotionele gevolgen van dien) op te nemen?

‘Inderdaad. Mijn muziek was zó anders dan die van anderen, dat Just Sunshine Records niet goed wist hoe ze mijn muziek aan de man moesten brengen. Bij het uitbrengen ervan, waren de twee elpees daarom al gedoemd te floppen. Anderzijds gaf Just Sunshine Records me een volledige artistieke vrijheid. Het soort artistieke vrijheid dat ik bij andere labels nooit gekregen zou hebben. Die zouden me meteen met een of andere foute producer opgescheept hebben!’

Een gevolg van die volledige artistieke vrijheid was dat de twee elpees louter door haarzelf gecomponeerd, gearrangeerd en geproduceerd materiaal bevatten.

Nasty

Betty Davis werd op 26 juli 1945 als Betty Mabritt in Durham, North Carolina geboren. Als dochter van een veel van huis zijnde beroepsmilitair groeide ze op op de boerderij van haar grootmoeder, die zichzelf graag zag als de opvolger van de zangeres Bessie Smith.

‘Grootmoeder was een erg muzikale vrouw. Ze had een collectie bluesplaten (B.B. King, Elmore James en Jimmy Reed) om van te watertanden. Omdat zij het was die mij in contact bracht met muziek, heb ik Nasty Gal aan haar opgedragen.’

Op twaalfjarige leeftijd verhuisde de vroeg rijpe Betty Davis naar Pittsburgh, Pennsylvania. ‘Toen componeerde ik al. Tijdens de afwas circuleerden er allerlei door mijzelf uitgedokterde deuntjes door mijn hoofd. Het eerste nummer dat ik schreef heette The Cake Of Love en bevatte de regel: ‘We’re gonna bake that cake of love, baby, just you and me’.

Op zestienjarige leeftijd ging Betty de cursus ‘het ontwerpen van kleren’ aan het New Yorkse Fashion Institute of Technology volgen. Daarna had ze talloze baantjes als verkoopster in de bekende New Yorkse warenhuizen. In 1966 kwam ze voor het eerst in contact met de muziekbusiness. Ze ontmoette in de New Yorkse Electric Circus enkele leden van The Chambers Brothers. Een destijds zeer populaire formatie die Betty’s compositie Uptown To Harlem op de elpee Time Has Come Today zette.

Omdat Betty snel doorhad dat het componeren alleen geen zoden aan de dijk zette en ze zichzelf nog niet rijp achtte voor een carrière als zangeres, besloot ze op tweeëntwintigjarig leeftijd fotomodel te worden. In die hoedanigheid was ze erg succesvol. In rap tempo ontwikkelde ze zich tot één van de meestgevraagde zwarte fotomodellen van Amerika.

‘Ik vond het toen erg grappig louter op grond van mijn goede figuur veel geld te verdienen. Ik werd fotomodel in een tijd waarin zwarte fotomodellen ‘in’ waren. Die tijd is nu voorbij. Nu is er uitsluitend nog vraag naar exotische types. Ondanks het feit dat ik als fotomodel veel succes had, vond ik het beroep een uiterst geestdodende zaak. Een beroep dat je zonder je verstand te gebruiken kunt uitoefenen. De enige zorg die je hebt, is er zolang mogelijk goed uit te blijven zien.’

Miles ahead

Ze hoefde zich niet lang als fotomodel te verkopen. In 1969 ontmoette ze en trouwde met de bekende avant-gardistische jazzmusicus Miles Davis. Een huwelijk dat op de kop af een jaar duurde en dat Betty in de jet set-achtige wereld van de Amerikaanse platenbusiness bracht. Als vrouw van Miles Davis werd ze geaccepteerd en gerespecteerd door platenbonzen als Clive Davis (CBS, nu Arista) en Ahmet Ertegun (Atlantic) terwijl ze artiesten als Sly Stone, Larry Graham (van Graham Central Station) en Lenny White tot haar vrienden mocht rekenen.

Het huwelijk met Miles Davis is een periode in haar leven geweest waarop Betty met gemengde gevoelens terugkijkt. ‘Ik ben erg blij een jaar lang onderdeel te zijn geweest van Miles’ intense en extravagante leven. Objektief gezien heeft Miles mij ontwikkeld. Zowel als vrouw als in muzikaal opzicht. Hij is een genie! Hij maakte me als vrouw erg zeker van mijzelf. Sinds het huwelijk met Miles durf ik bij wijze van spreken mijn benen aan iedereen te laten zien, terwijl hij mij in muzikaal opzicht het arrangeren bijbracht en me bewust maakte van mijn productionele vaardigheid en wel door me ervan te overtuigen dat ik de enige ben die mijn muziek voor de volle’ honderd procent begrijpt!’

Get Sexy

Dat het niet allemaal koek en ei tussen Miles en Betty was, illustreren de teksten van sommige Betty Davis-composities. Uit een van haar oudere compositie leren we dat Miles ervan hield door een turquoise zweepje geslagen te worden. Ook in andere nummers komt duidelijk naar voren dat Miles’ voorkeuren op seksuele gebied nogal extravagant waren en in zijn seksuele leven een dominerende en initiatief nemende vrouw als Betty Davis nodig had.

Na het huwelijk met Miles Davis zwierf Betty een tijd doelloos rond in de Amerikaanse scene. De twee elpees die ze voor Just Sunshine Records opnam, sorteerden – zoals verwacht – niet het gewenste effect, commercieel waren zij één grote flop, terwijl het toch goede platen waren. Betty raakte bevriend met mensen als Jimi Hendrix, Eric Clapton (die haar aanbood haar derde elpee te gaan produceren, een vorstelijk aanbod dat door Betty werd afgeslagen omdat ‘Eric volgens mij geen snars van mijn muziek begrijpt’) en Chris Blackwell (de baas van Island Records).

De laatste ‘vriendschap’ droeg er stevig toe bij dat Betty een elpee (Nasty Gal) voor het Island-label mocht opnemen. Eind vorig jaar verzorgde Betty een aantal sensationele optredens in de Londense Ronnie Scott Club. In haar sexy outfit – een uitdagend openhangend opgeknoopt blousje, zilverkleurige laarzen tot ver boven de knie, ultrakorte, nonchalant afgeknipte hot pants en met haar suggestiever dan suggestieve funkmuziek – zette Betty met haar prima begeleidingsgroep de Ronnie Scott Club avond aan avond op stelten.

Volgens sommige mensen bedreef Betty flink wat negatieve propaganda voor de vrouwenbevrijdingsbeweging. ‘Ik kan onmogelijk met de aanhangsters van ‘Women’s Lib’ meedenken. Om met ze mee te kunnen denken, moet je – volgens mij – een vrouw zijn die in haar relatie tot het mannelijk geslacht bezeten is door onzekerheden en angsten. Ik ben niet zo. Ook in mijn relatie tot het mannelijk geslacht ben ik zeer direct en vertel precies waar het op staat. Ik zou niet anders kunnen.’