‘Het is te gek hoe ik vijfentwintig jaar geleden technoplaten maakte en hoe ik nu, via de technologie achter die muziek, bezig ben met het universum.’ In A Symphony Of Noise geeft Matthew Herbert, wiens documentaire tot één van de openers van Rewire 2022 behoort, meteen een mooie reden voor het bezoeken van het vierdaagse festival in de Haagse binnenstad. De Britse componist bekleedt zijn werkveld met microfoons en maakt muziek van geluidsopnames van onder andere varkensleed en boomkappingen. Muziek hoeft niet altijd alleen maar lekker te klinken, is zijn boodschap. Muziek kan ook fungeren als een brug naar andere, grotere kwesties, zoals klimaat, politiek en oorlog. Het is een officieus thema dat gedurende heel Rewire een rode lijn vormt door het programma.
Openingsfoto Parcifal Werkman (Meredith Monk)
Zo denk je bij 100 cymbals, een bijzonder project van de Japanse kunstenaar Ryoji Ikeda in samenwerking met Les Percussions de Strasbourg, aan meer dan alleen maar de geluiden die je hoort. De muzikale openingsact van Rewire geeft in de imponerende concertzaal van het nieuwe Haagse cultuurgebouw Amare niet zozeer een show, maar heeft er eerder een bijzondere kunstinstallatie in gebouwd. Deze bestaat uit tien rechte rijen van tien cimbalen en tien muzikanten die zich daar al spelend tussen bewegen.
Foto Jan Rijk
Alles op het podium is onderdeel van één groot, wiskundig grid en bij de kleinste verandering in de samenstelling, zoals een stapje naar rechts door één van de muzikanten, verandert de soundscape die is ontstaan direct van vorm en klankkleur. Deze soundscape zelf wordt overigens pas écht tof aan het einde, wanneer de muzikanten in een V-formatie staan en naar een oorverdovende climax toewerken. Maar hoe één onderdeeltje van een drumkit tot zoiets groots kan worden vermaakt, en hoe groot de rol van een individu kan zijn in een geheel; dat zijn slechts twee van de verborgen boodschappen die je in dit bijzondere project zou kunnen vinden.
Foto Stephan C Kaffa
Alabaster DePlume is meer van de directe boodschap. De meeste mensen kennen deze Britse artiest van zijn magistrale jazzfolkplaat To Cy And Lee. Van dat album speelt hij vanavond louter de betoverende opener Visit Croatia. Verder bestaat zijn optreden vooral uit de inspirerende nummers van zijn nieuwe meesterwerk Gold, waarop DePlume zijn jazzskills combineert met zijn talenten als poëet en motivational speaker. Die combi komt het beste uit de verf tijdens de uitvoering van Don’t Forget You’re Precious, een liefdevolle song over het erkennen van je eigen schoonheid. Een zacht begin eindigt in een heuse jazz-free fall met een uitbarsting van een geëmotioneerde DePlume, die keihard binnenkomt bij iedereen die hoe dan ook, wanneer dan ook is getreiterd in het leven. ‘They can’t beeeeeeeeat us. They can’t beat us if we don’t forget we’re precious!’, schreeuwt de saxofonist door de zaal, terwijl zijn band de tent afbreekt.
Foto Pierre Zylstra
Niet veel later komt ook een ander optreden keihard bij het publiek binnen. In de Lutherse Kerk is het van het begin tot het einde van de dag genieten van mooie soundscapes en andere vormen van ambient. Het absolute hoogtepunt is echter een optreden van Claire Rousay, geluidskunstenaar uit Texas. Razendpopulair bij het Bandcamp-publiek om haar ambitieuze en unieke arrangementen, waarin ze klassieke en elektronische muziek laat samensmelten met de talloze tape-opnames die ze in haar dagelijks leven maakt. Rousay is in staat om alledaagse geluiden, zoals het geritsel van papier of de zachte brom van een grasmaaier bij de buren, van emotie te voorzien. Tijdens Rewire treedt ze voor het eerst op met een ‘ensemble’ bestaande uit drie bevriende muzikanten. Terwijl zij de kerk vullen met bloedmooie harp en vioolklanken, knutselt Rousay er prikkelende geluiden bij.
Soms zingt ze, haar stem gehuld in hyperpop-stemvervorming. Soms horen we fragmenten van gesprekken in de geluidswolk voorbijkomen. Van bijvoorbeeld een vrouw die vertelt over de creep naast haar in het vliegtuig. ‘He watched me eat dinner. He watched me sleep. I felt really uncomfortable.’ Op andere momenten horen we regen op een dak, de ringtone van een binnenkomend smsje en een autotoeter ergens verderop in een straat. Ieder geluidje raakt. En vaak is mij onduidelijk waarom het me raakt. Blijkbaar weet Rousay iets over onze emoties dat wij nog niet weten.
Foto Jan Rijk
Eén van de hoofdgasten en grote namen van Rewire 2022 is Meredith Monk, een 79-jarige componist, zangeres, choreograaf en filmmaker, bekend van allerlei producties en releases in tal van verschillende genres. In Amare speelt Monk samen met haar Vocal Ensemble en een band, de Bang On A Can All-Stars, muziek van het album Memory Game, een sciencefiction poprockmusical geïnspireerd door de koude oorlog. Na de verwoesting van de aarde belandt een groep overlevers op een andere planeet. Deze mensen komen uit verschillende landen en spreken verschillende talen. Samen spelen ze spelletjes waarin ze herinneringen aan hun leven op aarde ophalen.
Wat Monk en haar medemuzikanten neerzetten is meer theatershow dan concert en alles waar de kunstenares bekend om staat komt daarin voorbij. Van vocale experimenten tot een enorme muzikale diversiteit. Haar nummers drijven onder meer op synthpop, jazz, klassiek en wereldmuziek. In liedjes als de Tokyo Cha Cha zit veel humor, in de vorm van maffe stemmetjes en dansjes. Maar de compositie is dusdanig knap, de uitvoering dusdanig sterk en de onderliggende boodschappen zijn dusdanig serieus, dat stille bewondering het continu wint van gegiechel.
Foto Pieter Kers
Serieus is het ook bij Anna von Hauswolff. Statig, zelfs. Er traden wel vaker artiesten op in de Grote Kerk van Den Haag, maar de Zweedse componist en zangeres maakt er daadwerkelijk een soort kerkdienst van. Haar laatste plaat All Thoughts Fly is een werk van massieve soundscapes, drillende drones en groots galmende toetsen. In plaats van dit uit computers te toveren vanaf het reguliere podium zoals een regulier muzikant dat zou doen, speelt Von Hauswolff haar nummers verscholen achter het enorme kerkorgel dat over het publiek uitkijkt. Tevens maakt ze gebruik van het immense instrument om haar muziek te spelen. Die muziek is overdonderend en komt door de prachtige set-up in de kerk van alle kanten op je af.
Foto Pieter Kers
Muziek als een brug naar grotere kwesties. Ook Jaimie Branch maakt zulke muziek. In haar felle jazz protesteert de trompettist tegen de Amerikaanse politiek en de algehele liefdeloosheid in haar thuisland. Niet alleen haar woorden, gepredikt als een rappende priester, zijn hard. Haar spel is dat ook. In openingsnummer Prayer For America gaat het dak er meteen af. Een slome, smerige baslijn wordt door Branch versiert met snijdende slierten trompet, totdat drummer Chad Taylor het ritme omgooit en het tempo omhoog tikt. Vlammende trompetsolo’s en nare verhalen over vermoedelijk haar eigen jeugd volgen elkaar op. Wie had ooit gedacht dat Miles Davis zou reïncarneren in het lijf van een witte vrouw?
Foto Jan Rijk
Met uitzondering van een enkele viool ziet het er nogal hi-tech uit op het podium bij Branch’s labelmaatjes, Jeremiah Chiu & Marta Sofia Honer. Toch zou je dat niet zeggen wanneer je geblinddoekt naar het optreden zou luisteren. Dit duo maakte met Recordings from the Åland Islands een van de mooiste, meest sfeervolle instrumentale platen van het jaar. Het album werd geïnspireerd door de natuur van de streek tussen Zweden en Finland, waar het tweetal een poos verbleef om bekenden te helpen met het opzetten van een bed & breakfast. De ambient die Chiu en Honer maken, bestaat voor de ene helft uit elektronische geluiden en voor de andere uit natuurklanken, waarvan sommigen worden gesampled en sommigen gesimuleerd. De composities hebben wat weg van muzikale timelapses. Er is constante beweging. Het enige wat ontbreekt zijn mooie visuals.
Foto Stephan C Kaffa
Zulke visuals ontbreken helaas ook bij Bitchin’ Bajas, nóg zo’n prachtige ambientact. Cooper Crain, Dan Quinlivan en Rob Frye brachten al meerdere mooie platen vol synth-gedreven soundscapes uit, maar schuiven de laatste jaren steeds meer op in de richting van muziek geïnspireerd door het buitenaardse. Zo staat Switched On Ra, hun laatste album, vol interpretaties van Sun Ra-klassiekers. In het Koorenhuis speelt het drietal nieuwe, langere versies van deze afrofuturistische covers. Muzikaal valt er niets op aan te merken; vanaf het eerste nummer zit Bitchin’ Bajas in de spreekwoordelijke zone. Door de locatie van het optreden – een véél te krappe zaal zonder zitplaatsen – vond ik het wel erg lastig om mijn aandacht bij de muziek te houden. Bitchin’ Bajas maakt tracks die om een meer relaxte setting vragen.
Foto Stephan C Kaffa
Ze hadden bijvoorbeeld gemakkelijk in Amare kunnen staan. Daar staat immers ook Grouper, het eenmansproject van Elizabeth Anne Harris. Geen grote naam, maar onder muzikale fijnproevers wel een populaire. Grouper maakt muziek die zowel wonderschoon als mysterieus is. Kleine gitaarliedjes verborgen onder een berg ruis en andere noise. Vaak ook nog eens besprenkeld met bijzondere elektronische effectjes. Soms moet je de oren héél goed spitsen om de schoonheid onder de herrie te horen. Zo maakt Grouper muziek die goed bij de huidige tijden past. Tijden waarin het door oorlog, ziekte of economische rampspoed soms lastig is om de mooie dingen in het leven nog te zien.
Daarmee is ook bij de afsluitende acts van Rewire 2022 weer het eerdergenoemde, officieuze thema voelbaar. Op dit inspirerende festival is muziek niet alleen iets om van te genieten. Muziek is dit weekend niet alleen iets moois en iets comfortabels. Op Rewire 2022 is muziek óók een brug naar grotere kwesties. Hopelijk krijgen sommigen van die grotere kwesties niet de ruimte om nog meer te groeien en is er volgend jaar gewoon weer een nieuwe live-editie van dit geweldige festival mogelijk.
Gezien: 8-10 april 2022 op verschillende plekken in Den Haag
