Weinig mooiers dan een zaal die dolgelukkig leegstroomt. Dat gebeurde vrijdagavond in Amsterdam. De 28 (!) nummers die The National in de Ziggo Dome speelde, lieten niemand onberoerd. Overrompeld stapten we weer met elkaar naar buiten: hier was iets bijzonders gebeurd.

Fotografie Marc Prodanovic

Billboards op straat, grote lichtschermen op de zaal, parkeren voor 21 euro, VIP-tickets: na jaren in het clubcircuit en een maatje groter is het zien van The National in zo’n kolos als de Ziggo Dome even wennen. Groter dan dit kan het niet meer, of het moeten de stadions worden. Geen goed idee. Je hebt voorman Matt Berninger dichtbij je nodig, om te zien hoe hij deze keer in zijn vel steekt en zijn kunnen op prijs te stellen. Net als de muziek van The National zelf, die zoveel over de treurige kant van het leven gaat. De Ziggo Dome is als een kloof die gedicht moet worden als er dit soort bands komen spelen. Een kloof die gevormd wordt door afstand én een stevige inperking van spontaniteit.

Neem dit: Matt staat al jaren graag op monitors, op speakers, op alles wat hij tegenkomt in zijn eeuwige struinen op het podium. Maar van bovenaf is goed te zien hoe ieder object waar hij op kan staan tegenwoordig met felgekleurde tape is gemarkeerd. Een smak zal hij niet meer maken, spontaan is het minder. Het kan blijkbaar niet anders. als Matt dan toch het publiek in gaat, met een man met kabel het hele concert al achter zich aan, verdwijnt hij volledig in een overvolle zee aan hoofden. Jarenlang was dat anders, persoonlijker, meer in je buurt. In Paradiso, in De Doelen. Nu staat de band op honderd gevoelsmatige meters afstand. Tijdens I Need My Girl, een bloedmooi, klein nummer, zit naast me zit een man een spelletje te spelen op z’n telefoon. Voor me besluiten mensen hun volgende bestelling aan de bar door te nemen. Zie dan maar eens ontroerd te raken.

Het is de muziek die dat gebrek aan nabijheid goed moet maken. En daar is goed nieuws over: Matt laat zo te zien de drank op het podium staan, hij maakt een veel evenwichtiger indruk dan voorheen. De band begint desondanks, als altijd, zoals het al jaren gaat, schoorvoetend. Het is alsof er nog een beetje smeerolie in moet. Alsof de band warm moet draaien. En dan worden er nog onhandige keuzes gemaakt ook. Waarom zó kalm beginnen, met nieuw nummer Once Upon A Poolside, voor een videowall die uitstaat? Het lijkt verdacht veel op een statement: dit zijn wij, hier komen we vandaan, we kunnen ook zonder, maar The National is een te bescheiden band om op die manier te spelen met het publiek.

De aanloop naar deze grootste National-show op Nederlandse bodem was ook al boeiend. Eerst verscheen The First Two Pages Of Frankenstein, een aardig album, zeker gezien de enorme writers block van Matt Berninger. Alleen: wat beklijft er weinig van die plaat. Maar juist toen fans begonnen te denken dat de band een beetje uitgespeeld aan het raken was, verscheen er een nieuw album online: Laugh Track. Dat is het zusje, maar vooral: de revanche. Een betere plaat met betere nummers. Deze avond in Ziggo Dome kwam er in een ander licht door te staan: een beter licht.

Veel voelt ook vertrouwd aan. Er is de gang door het publiek. Er is de vreemde en onnavolgbare interactie tussen de bandleden onderling. Die zijn al jaren samen, hun chemie is soms lastig in te schatten. Jaren leek de band moeite te hebben met Matt’s soms gekke acties, die de boel haast leken te saboteren, maar daar is geen sprake meer van. Mooi hoe de broertjes Dessner duidelijk zichtbaar hun eigen favorieten hebben (Terrible Love is er een van, met het geschreeuwde ‘It takes an ocean not to break’), en daar helemaal in verdwijnen. De grote videoscherm vangen met regelmaat hun ontwapenend bescheiden glimlachen.

Prachtig hoe een concert van Matt ook in deze zaak nooit op de automatische piloot kan gaan. Hij heeft zich duidelijk voorgenomen zijn best te doen, goed te zingen en binnen de lijnen te kleuren. Maar hij verslikt zich in de tekst van Eucalyptus, herpakt zich, kijkt betrapt, grijpt theatraal naar zijn hoofd. Schitterend hoe een jong ventje, een jaar of tien moet hij zijn, hooguit, op de schouders van zijn vader zit en wordt gespot door Matt, die een paar regels voor hem zingt. Matt bespeelt de eerste rijen, een beetje als Nick Cave, maar waar Cave imponeert, straalt Matt altijd iets ontwapenend onhandigs uit, waardoor je naar hem wil blijven kijken. Het is ontroerend hoe The National in de bloedstollend mooie ballade About Today toewerkt naar een explosie van geluid, maar éérst nog even helemaal stil valt.

Een persoonlijke noot, ter illustratie wat muziek op zulke momenten opeens kan betekenen: als journalist volgde ik de afgelopen dagen de schietpartijen in Rotterdam, waarbij op vreselijke wijze drie doden vielen. Het waren een paar aangrijpende dagen. In Rotterdam vochten woede en verdriet om voorrang. Man, wat hakt dat nummer er na zo’n paar dagen dan in, met Matt die zingt, terwijl de band steeds stiller valt: ‘Today, you were far away / And I, didn’t ask you why…’. De tekst heeft er niets mee van te doen, maar toch: na anderhalve dag verslag doen van dood en verderf komt zo’n lied keihard binnen, pijnlijk én troostend tegelijk. En zo te zien ben ik niet de enige die daar zo over denkt: ik zie gesloten ogen, de man naast me is gestopt met zijn telefoonspelletje. De Ziggo Dome kan een kletsbak zijn, maar tot op de achterste rij op ring 2 kun je heel even een speld horen vallen.

Zo zijn er nog veel meer nummers die toewerken naar een climax. Graceless, Tropic Morning News, Squalor Victoria... Dit is geen tour om de nieuwe plaat te promoten, dit is een ode aan een oeuvre dat staat als een huis. Het is alsof er een standbeeld voor wordt opgetrokken, door de band zelf. ‘We hebben een verzoek gehad’, zegt een van de broers Dessner. ‘Of we een nummer willen spelen.’ Dat nummer is Lit Up, van de plaat Alligator, voor het laatst gespeeld in 2014. Online begint het in fancommunity’s meteen te ‘buzzen’: is dit echt gespeeld? Ja, zelfs nummers van albums waar The National net Paradiso mee vol kreeg, klinken opeens in deze gigantische zaal.

‘Thanks everybody, this is cool’, had Matt in de opening nog droogkloterig gezegd. Maar uren later is de sfeer anders; alsof we allemaal iets bijzonders hebben meegemaakt, gedragen door nummers die weliswaar vaak op dezelfde manier toewerken naar een climax, maar die allemaal de mogelijkheid hebben je te raken. Want dat gebeurt steeds, bij The National: het zijn altijd andere nummers die je opeens raken. Wat is Light Years bijvoorbeeld mooi, het slotnummer van de niet meer dan aardige plaat I Am Easy To Find. ‘Oh, the glory of it all was lost on me, ‘Til I saw how hard it’d be to reach you’, zingt Matt, uitstekend bij stem, scherp bij de les maar berustend in zijn eigen trieste woorden.

Na 27 (!) nummers komt de verlossing en we weten het: Matt gaat als roerganger voor in de akoestische afsluiter Vanderlyle Crybaby Geeks. Het is een raadsel hoe het kan, nooit hoor je dat nummer op de radio, maar hier wordt het kei- en keihard meegezongen. Door band en publiek. De afstand leek vanavond even onoverbrugbaar, maar is dan al lang en breed beslecht.

Gezien: 29 september 2023 in Ziggo Dome, Amsterdam

Ons nieuwe boek!

Bestel ‘m hier.